045

Pr. jbiur (><1 rrd. pnjrf.dr.hib.J. K. PiouowUKgii ^{1 2}IV stawy totatuitugi². Vimm iiKtt. ISbN 8S-2O4-M22-0Cby TCf

Rysunek 2.4

Efekty dzi.it.mjj gcnołoksyczncijo

1

Wszystkie trzy typy możliwych zmian będących skutkiem działania gcnotoksyczjicgo są biologicznie niekorzystne Do znanych obecnie odległych efektów działania gcnotoksyczncgo ksenobiotyków należą

•    działanie mutagenne,

•    działanie rakotwórcze.

2

   działanie cmbriotoksycznc, teratogenne i związany z nimi wpływ na rozrodczość.

2.b.2. Ocena działania mutagennego

Działanie mutagenne ujawniające się pod wpływem związku chemicznego, obserwowane jako zmiany materiału genetycznego, to: mutacje genowe, mutacje (aberracje) chromosomie i uszkodzenia IWA. Są one mutacjami indukowanymi, w przeciwieństwie do mutacji naturalnych zachodzących spontanicznie w każdym żywym organizmie

Działanie mutagenne ksenobiotyków jest ściśle związane z działaniem rakotwórczym Wykazano, ze ok 90% związków rakotwórczych wykazuje także działanie mutagenne w prostych testach bakteryjnych. Obecnie opracowano ponad 100 testów stosowanych do oceny genotoksyczności. które przeprowadza się na różnych organizmach, m in.: bakteriach, grzybach, roślinach, owadach, ssakach, hodowlach tkankowych in i itro. OEC'D zaleca w swych Wytycznych 15 testów.

Kscnobiotyki mogą wywoływać mutacje po bezpośrednim działaniu. Istnieją jednak także mutageny działające pośrednio, które swe właściwości gcnotoksycznc ujawniają dopiero po biotransfónnacji przez enzymy I fazy. W doświadczeniach oceniających działanie mutagenne in vitro stosuje się dodatkową serię prób zawierających frakcję poslmitochondnalną (frakcję S9| homogenatu wątroby szczura, któremu wcześniej podano induktory enzymów mikrosomalnych <np. Arochlor 1284>. Frakcja ta zawiera monooksygenazy zależne od cytochromu P-450. katalizujące większość reakcji I fazy.

Do badań przesiewowych stosuje się zwykle proste testy bakteryjne opracowane przez Amesa (z aktywacją i bez aktywacji, czyli z dodatkiem lub bez dodatku frakcji S9 wąttoby szczura!

26 OCENA El EKTÓWODUCtYCH 45