024

Pr. jbiur (><1 rrd. pnż.dr.hib.J. K. t*K>lK>W(kKgi> *(Y stawy totatuitugi*. Vimm 200&. ISKN 83-204. M 22-0Cby TCf

1.2. Rys historyczny

Juz w zamierzchłej przeszłości człowiek stykał się z naturalnymi truciznami i robił z nich użytek w walce z wrogiem (np. trucizna do strzał kurara) oraz w rozwiązywaniu wielu życiowych i politycznych problemów < morderstwa).

Ten ostatni typ zastosowań był powszechny zwłaszcza w wiekach średnich i w epoce Odrodzenia, w ówczesnych Włoszech sztuka mordowania trucizną osiągnęła szczyty za sprawą arystokracji walczącej o władzę i wpływy (np rodzina Borgiów) oraz „rzemieślników” zajmujących się sporządzaniem i dystrybucją trucizn, a także doradztwem w wykonywaniu morderstw (rodzina Toffana prowadząca sklep z truciznami). Już w starożytnej Grecji stosowano trucizny do wykonywania wyroków śmierci tnp. Sokrates został zgładzony przez podanie mu do wypicia cykuty >. Trucizna była też (i nadal jest i sposobem na samobójstwo tnp. Kleopatra otruła się jadem węża).

Wśród tej różnorodności zastosowań trucizn, morderstwa dominowały aż do czasów postępów chemii, które umożliwiły identyfikację przyczyny zatrucia. Koniec okresu zbrodniczych zastosowań trucizn przypada na wiek XIX, kiedy opanowano sposób wykrywania arsenu (próba Marsha, 18361, alkaloidów (Stass i Otto. 1850l oraz trucizn metalicznych (Kresemus i Babo, 1884)

Wiedza o truciznach i zatruciach miała charakter empiryczny do czasu przeprowadzenia po raz pierwszy dośw iadczeń toksykologicznych na zwierzętach. Za twórcę nowoczesnej naukowej toksykologii można uważać Hiszpana M.J.B. Orlila. działającego w pierwszej połowic XIX wieku. Był on profesorem Uniwersytetu Paryskiego oraz osobistym lekarzem I.udwika XVIII i zajmował się. niejako na uboczu badań anatomicznych, toksykologią dośw iadczalną związków naturalnych On pierwszy prowadził systematyczne doświadczenia nad siłą działania toksycznego substancji, odtrutkami i leczeniem zatruć; wykonywał też analizy trucizn

W czasie I wojny światowej zastosowano po raz pierwszy substancje syntetyczne jako gazy bojowe tiperyt) Prace nad tymi truciznami bojowymi były kontynuowane w latach międzywojennych (głównie w Niemczech i Anglii) i doprowadziły do uzyskania wielu związków fosforoorganicznych oraz poznania ich toksycznych właściwości Związki te nie były stosowane w czasie II wojny światowej, a ich zapasy pozostają jeszcze w arsenałach środków bojowych niektórych państw.

Przy okazji badania toksycznych właściwości fosforoorganicznych środków bojowych odkryto ich właściwości inscktobójcze. Stało się to pod koniec II wojny światowej, równocześnie z poznaniem właściwości owadobójczych DDT. Dalsze badania doprowadziły do odkrycia całej gamy środków znanych jako pestycydy iśrodki do zwalczania szkodników zwierzęcych i roślinnych), które stanowią obecnie jeden z głównych przedmiotów zainteresowania toksykologii.

24

1. OGÓLNE WIADOMOŚCI O TOKSYKOLOGII