049

Pr. jbiur (><1 rrd. pnż.dr.hib.J. K. ?K>lK>W(kKgi> *IV stawy    Vimm 200S. IsKN 8S-2O4-M22-0Cby TCf

lego związku, zwłaszcza jego wpływu na rozwój ośrodkowego układu nerwowego (o.u.n.). nic stwierdzono nigdy zniekształceń anatomicznych, które mogłyby zakwalifikować mctyloitęe do grupy teratogenów. Najsilniejszy dla człowieka z dotychczas poznanych teratogenów rahJoniiJ wykazuje efekty przy dawce ok 0.5 1.0 mg.kg m c. Ten popularny w latach sześćdziesiątych XX w. środek przeciwbólowy spowodował upośledzenie ok 10000 noworodków, które przychodziły na świat z niedorozwojem kończyn (zwłaszcza górnych). Takiego działania u ludzi nic można było przewidzieć, gdyż wykonywane uprzednio badania na myszach i szczurach mc dawały efektów nawet przy dawkach 1000 razy wyższych. Dopiero później, gdy dostosowano okres ekspozycji do wąskiego przedziału czasowego organogenezy. zmiany te odnotowano u królików i szczurów, choć dopiero przy dawkach znacznie wyższych niż u człowieka.

Od czasu tragedii z talulomidcm testy na działanie teratogenne stały się rutynowe w ocenie toksyczności nowych związków chemicznych. Dotyczy to zwłaszcza leków i dodatków do żywności. Coraz większa jest jednak świadomość, że wiele związków chemicznych występujących w środowisku naturalnym, żywności, a także wiele Icków nigdy mc było zbadanych pod kątem efektów teratogennych Ogólna sugestia stąd wynikająca jest taka, aby kobiety w ciąży (zwłaszcza w pierwszym jej okresie) unikały w miarę możliwości wszelkich leków, używek, palenia papierosów i picia alkoholu Są sygnały, że zarówno papierosy, jak i alkohol mogą mieć skutki teratogenne u człowieka.

2.6.5. Ocena toksycznego wpływu na płodność, rozrodczość i potomstwo

Badania lego typu to doświadczenia wiclogcncracyjnc. W klasycznej metodzie Fitzhugha stosowane są eksperymenty na trzech pokoleniach szczurów (na 6 miotach po dwóch miotach u każdej samicy). OECD zaleca obecnie testy jedno- lub dwupokoleniowe. Badanie toksycznego wpływu na rozrodczość i potomstwo to inna metoda oceny działania mutagennego iw viw>, dotycząca zwłaszcza przewlekłej ekspozycji Badanie wykonuje się nu szczurach, przy czym oprócz grupy kontrolnej są jeszcze grupy z 3 poziomami ekspozycji ustalonymi w badaniu toksyczności przewlekłej. W skład jednej grupy wchodzi 10 samców i 20 samic. Po dwóch miesiącach eksponowania czas ekspozycji powinien obejmować przynajmniej jeden pełny cykl spermatogenezy (56 dni u samców myszy. 70 dni u szczurów) oraz dwa pełne cykle rui u samic), zwierzęta kojarzy się w obrębie grupy (po 2 samice na I samca) Kolejne generacje otrzymuje się w sposób pokazany schematycznie na rys. 2.5.

Szczury linii ..a" każdej generacji (Fi„. F_:». F..,) usypia się po 3 tygodniach od porodu i poddaje badaniom anatomopatologic/nym. Mają one na celu stwierdzenie wpływu ksenobiotyków na czynności gruczołów płciowych, cykl lujowy, kojarzenie, procent zapłodnień, okres trwania ciąży, poród, masę

2 b OCCNA Cl CKTÓW OLH.CGŁYCH