049

Tworzenie imperium 49

zachowania Proroka (sunnę). Zgodnie z tym twierdzeniem religijni specjaliści mogli odgrywać określoną rolę w sprawowaniu władzy i dlatego urząd sędziego (kadiego) zyskiwał coraz większe znaczenie. Jego funkcje oddzielono od funkcji namiestnika. Nie miał obowiązków politycznych ani finansowych; jego rola sprowadzała się do rozstrzygania konfliktowych spraw i wydawania decyzji w świetle rodzącego się systemu prawa muzułmańskiego i norm społecznych. Główny kadi był dygnitarzem mającym pewne znaczenie w hierarchii państwowej.

Wysuwając tezę, że są prawowitymi władcami, pierwsi Abbasydzi musieli stawić czoło innej gałęzi rodu Proroka, potomkom Alego i ich zwolennikom, szyitom. Nie wszyscy szyici mieli wrogi stosunek do władzy abbasydzkiej. Dża-far as-Sadik (ok. 700-765), którego uznawali za szóstego imama, był kwiety-stą. Swoich zwolenników uczył biernego oporu aż do czasu nadejścia mah-diego, którego Bóg przyśle, by przywrócić panowanie religii i sprawiedliwości. Jednakże w ciągu dwóch pierwszych pokoleń władzy abbasydzkiej doszło do najróżniejszych buntów, odwołujących się do imion członków rodu Alego. W odpowiedzi na nie bunty syn Haruna, Ai-Mamun (813-833), podjął dwie próby umocnienia swoich praw do władzy. Najpierw ogłosił Alego ar-Ridę, uważanego przez wielu szyitów za ósmego imama, swoim następcą. Posłużył się przy tym argumentem, że był on najbardziej na to zasługującym członkiem rodu Proroka, co powodowało, że jeśli sukcesja miała się opierać na zasadach moralnej pozycji w ramach rodziny, wówczas potomkowie Abbasa mieli takie same prawa jak potomkowie Alego. Później Al-Mamun poparł idee pewnych teologów [mutazylitów - tłum.] i próbował uczynić z akceptacji ich poglądów warunek przyjęcia na służbę państwową. Ta próba spotkała się ze sprzeciwem teologów, kierowanych przez Ahmada Ibn Hanbala. Uważali, że dosłowne objaśnianie Koranu i tradycji Proroka było wystarczające. Po okresie prześladowań próba narzucenia jednej wykładni wiary przez władcę została poniechana i niemal nigdy nie miała być ponowiona. Przekonanie o istnieniu wspólnoty, obejmującej zróżnicowane poglądy prawne oraz wiara w znaczenie Koranu i praktyki (sunny) Proroka, stanowiące podstawę tej wiary, stopniowo stworzyły styl myślenia, który ogólnie stał się znany pod nazwą sunnizmu przeciwstawianego szyizmowi.