7648594434

Filozofia Georga Wilhelma Friedricha Hegla 121

tak uczył już Schelling”¹²¹. Zgodnie z tym logika stanowi tę część filozofii, która zajmuje się odsłonięciem wewnętrznej istoty Absolutu. Wprawdzie Absolut nie jest świadomością, ale zostaje uświadomiony w naszym myśleniu. W myśleniu występuje zarazem to, co poznające, i to, co poznane, a więc istnieje w nim realna identyczność podmiotu i przedmiotu. Dlatego też nasze myślenie to pojmowanie Absolutu. W tym znaczeniu logika jest nauką o Absolucie, to znaczy wiedzą Absolutu o sobie w sobie. Hartmann wyraża przekonanie, że logika, będąc przede wszystkim ontologią, traktuje o tych samych podstawowych określeniach bytu, co tradycyjna ontologią¹²². Jednocześnie twierdzi, że Heglowski postulat logiki wiąże się z potrzebą pokazania całego systemu kategorii. Wskazuje zarazem absolutną identyczność kategorii w ujęciu Hegla: „Kategorie myślenia są kategoriami Absolutu i dlatego są kategoriami wszelkiego bytu, przyrody i ducha”¹²³. Zarazem dodaje, że wiedza o Absolucie nie jest czymś dodatkowym, lecz samym samo-się-pojmującym Absolutem. Wynika stąd teza o identyczności myśli i rzeczy oraz pojęcia i bytu.

Hegel rozważa również problem tego, co pierwsze dla fenomenologii i logiki. Fenomenologia rozpoczyna się niejako od środka — od tego, co bezpośrednio dane — a zatem uchwytuje porządek poznawania (ordo cognoscendi) i musi go cały przejść. Innymi słowy, fenomenologia rozpoczyna od świadomości na jej najniższym poziomie, ale rzecz w tym, że to, co dane jako pierwsze, nie jest tym, co pierwsze. Na tym polega różnica między Fenomenologią ducha a Nauką logiki. Logika jest dla Hegla nauką o tym, co pierwsze. „Kategorie Absolutu są tym, co istnieje przed stworzeniem przyrody i skończonego ducha. Dlatego nie mogą one być najwyższymi i najbardziej czystymi określeniami, lecz przeciwnie: najprostszymi i najbardziej podstawowymi”¹²⁴. Dlatego też przedmiotem logiki jest Absolut w takiej postaci, w jakiej istnieje przed podziałem. Ujęcie kategorii ujawnia jeszcze jedną trudność, tę mianowicie, że kategorie Absolutu w Heglowskiej logice pojęte są jako najprostsze i podstawowe. Nie znaczy to, że nie istnieją złożone kategorie, bo kategorie takie nie istnieją w Absolucie, lecz w sferze ducha. Zatem kategorie logiki to te kategorie, które istnieją przed podziałem różnorodności (przed podziałem przyrody i ducha). Przed wszelką różnorodnością tego, co doświadczane, leży to, co niedoświad-czalne. Tak rozumiane kategorie „są orzecznikami, w których okreś-

¹²¹    N. Hartmann: Die Philosophie des deutschen Idealismus..., s. 364.

¹²²    Ibidem, s. 365.

¹²³    Ibidem, s. 364.

¹²⁴    Ibidem, s. 371.