064

Pr. jbiur (><1 od. pi>Z.dr.hib.J. K. PiotrowUujłi' *IY<taavy totafciitugi*. Vimm iiKtt. ISBN 8S-2O4-M22-0Cby TCf

■    transport aktywny,

■    pinocytoza

Sposoby tc wynikają z budowy błon biologicznych, których zasadnicza struktura jest jednakowa W błonic wyróżnia się warstwę środkową złożoną z podwójnej warstwy lipidowej lamfipatycznc lipidy), która stanowi barierę ograniczającą przepuszczalność błon, oraz. dwie warstwy zewnętrzne białkowe. Białka błonowe wtopione w podwójną warstwę lipidową pełnią funkcje receptorowe, rozpoznawcze, enzymatyczne, transportowe i inne. W błonach biologicznych występują pory. które mogą mieć wymiary od 8 do 80 nm

Dyfuzja przez pory oraz przez warstwy hialkowo-lipidowe może zachodzić wyłącznie w kierunku zgodnym z gradientem stężeń substancji transportowanej |transport w kierunku niższych stężeń). Transport ten nie wymaga nakładu energii Szybkość dyfuzji przez błonę jest określona prawem Ficka i jest odwrotnie proporcjonalna do grubości błony (</)

1/    /.    '^i ^—

ⁱ    d

gdzie k.< - współczynnik empiryczny zależny od budowy chemicznej i właściwości fizycznych substancji. Cu C< stężenia substancji po obu stronach błony, d grubość błony. A - powierzchnia kontaktu substancji transportowanej z błoną

W przypadku substancji toksycznych oraz leków mających charakter słabych elektrolitów (słabe kwasy i słabe zasady), zgodnie z prawem Ficka, równowaga zostanie osiągnięta wówczas, gdy po obu stronach błony stężenie formy niezjomzowanej substancji będzie takie samo. Hipoteza ta wyjaśnia jednak tylko jeden z parametrów warunkujących przechodzenie słabych elektrolitów przez błony biologiczne.

Dla niektórych substancji liniowy przebieg transportu, wynikający z prawa Ficka, zachowany jest tylko przy niskich stężeniach W zakresie wysokich stężeń wzrost stężenia substancji transportowanej po jednej stronic błony nic zwiększa szybkości przenikania w sposób proporcjonalny, lecz ma tendencję do osiągania platcau Ponadto szybkość transportu może być zmniejszona pizez inne substancje zbliżone strukturalnie, na zasadzie kompctycji Zjawiska tc wskazują, że błona zawiera ograniczoną ilość przenośnika, która warunkuje maksymalną szybkość procesu Ten typ przenikania pizez błony nazywa się transportem przenośnikowym Niektóre substancje mogą być transportowane wbrew gradientowi stężeń kosztem energii dostarczanej przez ATI* (adenozynotrifosforan); proces ten nazywa się transportem aktywnym.

Zasada pinocytozy (inaczej persorpejii jest taka sama jak fagocytOzy drobnoustrojów przez makro fagi (rys. 3.1). Polega ona na wchłonięciu kropli cieczy lub cząstki stałej przez błonę poprzez jej wpuklcnic, a następnie wakuolizację. Wakuola odrywa się od błony do wewnątrz komórki, gdzie

64    3. DROGI WCHŁANIANIA, METABOLIZM I WYDALANIE KSCNOBIOTYKÓW