086

86 Tworzenie świata

ich działań było rozszerzenie możliwości języka arabskiego, powiększenie jego słownictwa i idiomatyki, uczynienie zeń nośnika całego życia intelektualnego tego okresu. Znaczącą rolę odgrywał tu największy z tłumaczy: Hunajn Ibn Ishak (808-873).

Praktycznie cała kultura grecka tamtego okresu w formie, w jakiej przetrwała w szkołach, została przetransponowana na rozwinięty język arabski. W pewnych dziedzinach ograniczono ją. Retoryki, poezji, dramatu i historii już nie nauczano ani nie studiowano. Zajmowano się natomiast filozofią (większość dzieł Arystotelesa, niektóre dialogi Platona, część dzieł neoplatońskich), medycyną, naukami ścisłymi, matematyką i astronomią, naukami okultystycznymi: astrologią, alchemią oraz magią. W tamtym okresie nie rozróżniano tak ściśle filozofii, nauk ścisłych i studiów okultystycznych, jak to ma miejsce dzisiaj. Granice tego, co uważano za „naukowe” zmieniały się od czasu do czasu i zgodnie z panującą wiedzą o istocie wszechświata można było wierzyć, że natura kieruje ludzkim życiem i że niebiosa kontrolują wydarzenia w świecie sublunamym, a ponadto próbowano zrozumieć te siły i je wykorzystać.

Motywy działania tłumaczy i ich mecenasów - a więc kalifów - mogły być po części praktyczne. Wiedza medyczna była potrzebna, a kontrolowanie sił przyrody mogło dać władzę i sukcesy. Istniała jednak również szeroko zakrojona ciekawość intelektualna. Znalazła ona wyraz w słowach Al-Kindiego (ok. 801-866), myśliciela, od którego praktycznie zaczynają się dzieje filozofii muzułmańskiej:

Nie powinniśmy się wstydzić przyjmowania prawdy, bez względu na to, z jakiego źródła do nas przychodzi, nawet jeżeli przynoszą ją nam dawne pokolenia i obce ludy. Dla tego, kto poszukuje wiedzy, nic nie jest bardziej wartościowe niż wiedza jako taka¹.

Te słowa nie tylko wyrażają ekscytację, jaką mogło wywołać odkrycie tradycji greckiej, ale także pewność siebie imperialnej kultury opartej na przeświadczeniu o boskim wsparciu.

Przekłady leżą u źródeł tradycji naukowej opowiedzianej w języku arabskim. W znacznym stopniu kontynuowały i rozwijały późną tradycję grecką. Oznaką tej ciągłości było to, że historyk medycyny arabskiej Ibn Abi al--Usajbi’a, odtworzył całą przysięgę Hipokratesa składaną przez lekarzy greckich: „Przysięgam na Boga, Pana życia i śmierci... i przysięgam na Asklepiosa, przysięgam na wszystkich świętych Boga”².

1

Ya’qub Ibn Ishaq al-Kindi, FI Sl-falsafa al-ula w: M. A. Abu Rida (oprać.), Rasa W ai-Kindi al--falsafiyya, Kair 1950, s. 103; przekład angielski: R. Walzer, Greek into Arabie, Oksford 1962, s. 12.

2

Ahroad Ibn ał-Qasim Ibn Abt UsaybFa, "Uyun ał-anba’fitabaąat ał-atibbd\ Bejrut 1979,1.1, s. 43; przekład angielski w: F. Rosentbal, The Classical Heritage in Islam, Londyn 1975, s. 183.