2009 01 01 2753

G W vj.Lo.xi, S > Pulty. CAn.lt)    Wjtt/j.. j :w)7

ISBN 97M34I-1SJ24-3. C by WN PWN 2107

4.2. Chemia smogu fotochemicznego    91

Bezwodnik azotowo-nadoctowy i połączenia pochodne, oznaczane akronimem PAN² (ang. peroxyacetic nirric anhydride). są głównymi składnikami smogu fotochemicznego powodującymi podrażnienie oczu. Znaczenie PAN jako produktów reakcji wynika z faktu, że działają one jako związki-zbiorniki rozmaitych postaci tlenków azotu. Bezwodnik azotowo-nadoctowy jest względnie trwałą cząsteczką, szczególnie w niskich temperaturach i dlatego może być transportowany na znaczne odległości przez prądy powietrza. W obszarach cieplejszych, często odległych od źródła, PAN ulega rozkładowi w procesie odwrotnym do opisanego za pomocą równania (4.27), w wyniku czego tworzy się ditlenek azotu potencjalnie zdolny do uczestniczenia w powstawaniu dodatkowych ilości ozonu i rodników hydroksylowych. Pozwala to na przenoszenie smogu zarówno w czasie, jak i w przestrzeni.

Charakter smogu fotochemicznego

Z tej złożonej serii reakcji termicznych i fotochemicznych wynika, ze w czasie smogu fotochemicznego należy się spodziewać obecności w atmosferze wielu substancji chemicznych o podwyższonych stężeniach. Obejmują one tlenek azotu(H) i prekursory węglowodorów oraz takie produkty jak aldehydy i utleniacze, ozon i PAN. Niektóre z tych substancji chemicznych są gazami, ale inne. szczególnie aldehydy, są obecne w postaci małych kropelek tworzących aerozol. Staje się to przyczyną zamglenia pojawiającego się w czasie intensywnego smogu. Jego żółtawa barwa spowodowana jest obecnością

Tabela 4.1. Typowe stężenia wybranych związków chemicznych występujących w smogu fotochemicznym”

Związek	Stężenic/ppbv
	obszar zanieczyszczony	obszar niezanicczyszczony
Monollcnek węgla	10000-30000	< 200
Tlenek azotu(IV)	100-400	< 20
Węglowodory (z wyjątkiem mclanu)	600-3000	< 300
Ozon	50-150	< 5
PAN (bezwodnik azolowo-nadoclowy)	50-250	< 5

** Większość wartości ustalono na podsiawte danych zawartych w Air    i n Oni,ino 1991. F.nv i roninem Ontario,

Queen'S IYiiUct luc Onlauo. 1992.

'Bezwodnik azolowo-naduclowy jest nazwą, którą będziemy stosować. Azotan acetyloperoksylu jest nazwą zazwyczaj stosowaną, ale nic jest ona zgodna z zaleceniami nomenklaturowymi IUPAC. Zgodnie z mmi prawidłowa nazwa to bezwodnik azotowo-pcroksyctanowy (ang. ethane peroxoic nilric anhydride). Inne karbonylowe prekursory są źródłem związków pochodnych — na przykład z aide hydu propionowego powstaje bezwodnik azotowo-peroksypropionowy (PPN). Ogólnie tę grupę połączeń oznacza się akrommen PAN.