2010 01 12 1545

te?dc4tk* lUurrts. Amii A\jAkii>x\ir* >V*iiŁi Bcdm Ml

BBN*TW0W>|.lO«M.O l<y WN PWN 3»1

Relonia — Kiięga I

doskonałości w odkrywaniu prawdy*'. Obecnie poza tym włącza się do niej coraz więcej spraw, które do niej mc należą. Prawdą jest natomiast to. na co już wcześniej zwróciłem uwagę, że retoryka łączy w sobie i dziedzinę wiedzy analitycznej, i część polityki dotyczącą zagadnień etycznych; z drugiej strony jest podobna bądź do diałcklyki. bądź do wywodów sofistycznych *⁵. Im bardziej jednak usiłowałby ktoś uczynić dialcktykę lub retorykę nic umiejętnością praktyczną, jaką one są w rzeczywistości, lecz nauką, tym bardziej niszczyłby ich właściwą naturę, nawet sobie tego me uświadamiając. Gdyby je w len sposób przekształcał, tworzyłby z nich bowiem naukę dotyczącą określonych przedmiotów, mc zaś wiedzę dotyczącą wyłącznic form argumentowania.

Teraz więc rozpatrzmy wszystkie te sprawy, których wyróżnienie będzie tu dla nas przydatne, ich dokładniejsze zbadanie pozostawiając nauce o państwie |polityce). Do najważniejszych spraw, o których wszyscy radzą i które są przedmiotem publicznych przemówień doradców, należy z grubsza biorąc pięć: dochody, wojna i pokój, obrona kraju, eksport i import oraz prawodawstwo⁴⁶.

Ten. kto chce udzielić rad na temat dochodów, powinien wiedzieć, jakiego rodzaju i jak wielkie są przychody państwa, aby móc odjąć tam. gdzie ich za dużo, i dodać, gdzie za mało. Winien też znać wszystkie wydatki państwa, by zlikwidować zbyteczne i zmniejszyć, gdy są za wielkie. Bogatsi stajemy się bowiem nic tylko przez przysparzanie nowyeh dóbr. ale również przez ograniczenie wydatków Aby udzielić na len lemat prawidłowej rady. nie wystarczy jednak mieć rozeznanie w tych sprawach tylko na podstawie doświadczenia własnego kraju, lecz trzeba jeszcze poznać, jak one wyglądają u innych narodów. Żeby radzić w sprawach pokoju i wojny, trzeba znać siłę militarną państwa, zarówno tę. jaką ono już posiada, jak i tę. którą mogłoby jeszcze wystawić, charakter aktualnych sił wojskowych i tych. które mogą je wesprzeć, a poza tym, jakie wojny prowadziło to państwo i z jakim skutkiem Ten stan rzeczy należy znać nie tylko we własnym państwie, ale i w państwach ościennych, a przynajmniej w tych. z którymi wojna 1360 a wydaje się prawdopodobna, aby z silniejszymi zachować pokój i być gotowymi do wojny ze słabszymi od siebie. Należy poza tym wiedzieć, czy siły państwa są równe, czy nierówne siłom państw sąsiednich. Bo i ten fakt może zadecydować o zwycięstwie łub klęsce. Z tej samej racji należy przestudiować me tylko wojny prowadzone przez, własne państwo, lecz również przez innych, oraz wyniki tych wojen, bo z natury rzeczy podobne przyczy ny rodzą podobne skutki.

Co się z kolei tyczy bezpieczeństwa kraju, aby doradzać w tej sprawie mc można nic wiedzieć, jak jest on strzeżony, lecz trzeba znać zarówno ilość i rodzaj

“ Za laka dziedzinę wiedzy Arystoteles uważa prawdopodobnie politykę <poc. Rei. 1357b 171.

*' Przedmiotem Rewnti może być bowiem nic tylko to. co „rzeczywiście słuszne", ale i to, co „pozornie słuszne" (por. I356a20-1356 b 4. a zwłaszcza 1356 b 15-21).

Podobną listę spoiw , na których musi znać się przyszły polityk, wkłada w usta .Sokratesa Kscnofoiu (Wspomnieniu o Sokratesie III 6. 4-13. w: Ksenofont, Puma soknuyczne. przeł L Joachimowie?. BKF. Warszawa l%7)

58