2010 01 12 1441

Aryu<4<ks iŁrtrrf# .V(UnCi.V^^U>u\tv /V*ir*a ttiojwi^Mł

ISBN 91*8MI • 1    C t<y WN PWN 2»l

Retoryka Kii(ga I

sil przedmiotem dyskusji. Dotyczy ona problemów, które należy rozstrzygnąć nie 1357 u mając oparcia w sztuce i w dodatku w obecności słuchaczy niezdolnych do dostrzegania związków między większą ilością rzeczy i do śledzenia dłuższego toku rozumowania. Sprawy, które są przedmiotem jej rozważań, mogą mieć przy tym na pozór dwa przeciwstawne rozwiązania. Nikt przecież nic zastanawia się nad tym, co nigdy nic było. nic będzie i nic jest inne od tego. za co on je uważa.

Byłaby to bowiem rzecz zbyteczna.

Można zatem tworzyć sylogizmy i wysnuwać wnioski albo na podstawie przesłanek udowodnionych uprzednio za pomocą sylogizmu, albo z nic udowodnionych w ten sposób stwierdzeń, które wymagają takiego udowodnienia, ponieważ nic należą do powszechnie uznanych prawd. Pierwszy tok rozumowania jest naturalnie trudny do śledzenia ze względu na jego długość, wszak sędzia — jak się zakłada — jest człowiekiem prostym; drugi natomiast nic jest w pełni wiarygodny, ponieważ jego przesłanek nie stanowią ani ogólnie przyjęte prawdy, ani obiegowe poglądy.

Z konieczności przecież entymemy i przykłady dotyczą spraw, które najczęściej nic są jednoznaczne. Kntymcm rozumiany jest jako sylogizm, przykład—jako indukcja. Entymem opiera się przy tym na niewielu i najczęściej na mniejszej ilości przesłanek niż normalny sylogizm. Jeśli bowiem jakaś przesłanka jest ogólnie znana, nie ma potrzeby jej wymieniać, słuchacz sam ją uzupełni. Aby. np. stwierdzić, zc Dorieus¹⁸ otrzymał wieniec jako nagrodę za zwycięstwo w zawodach sportowych, wystarczy powiedzieć, że zwyciężył w Olimpii. Nie ma już potrzeby dodawać, że za zwycięstwo w Olimpii otrzymuje się wieniec, bo wszyscy o tym wiedzą.

Sylogizm retoryczny rzadko opiera się na przesłankach zakładających stosunek konieczności (w większości bowiem przypadków sprawy, które rozstrzygamy i rozważamy, nic są jednoznaczne, skoro przedmiotem naszych sądów i rozważań jest ludzkie postępowanie; wszelkie zaś postępowanie należy — zc tak powiem — (ki tego rodzaju rzeczy, które nie są oparte na związkach konieczności). Z kolei to. co dzieje się zazwyczaj lub tylko jest możliwe, musi logicznie wynikać / lego samego rodzaju przesłanek, podobnie jak to, co konieczne, musi wynikać z przesłanek „koniecznych"

jak wyjaśniłem to już w Analitykach^lv. Jasne więc. zc przesłanki entymemów czasem mają charakter konieczny, najczęściej jednak opierają się na tym. co jest tylko zazwyczaj prawdziwe. Skoro entymemy opierają się na rzeczach prawdopodobnych i znakach, wynika stąd, zc muszą im odpowiadać tego samego typu stwierdzenia

" Według Pauzamasza (VI 7.1) Duneus zwyciężył w Pankratiome podczas trzech kolejnych Olimpiad, w lalach: 442. 438 i 4.14 pn.e. Ilustrowany przez ren przykład fakr. że w entymetnie można pominąć znana powszechnie przctiankt. Hal Się podstaw* nieuzasadnionej opinii, że eaiymem jest niepełnym sylogizmein. Zob. W.M.A. Grimaldi. CommenUiry. ad toe. 1357 a 16.

" Zob. np. Art pierwsze. ki. I. remiz. S. 27: An. wtóre. ks. I. fozdz. 6.

Por. An pierwsze 43 b 32 36: „Należy zaś brać pod uwagę i •*>. co pr/cważnie jest naiicpstwcm przedmiotu, i to. czego przedmiot jest nailepirwem, bo zdania, które ag przeważnie otrzymuje, i.| sylogislycznie wywiedzione z przcilanck przeważnie prawdziwych, wszystkich lub tylko niektórych; wniosek bowiem każdego sylogizmu jest podobny do swych wyjściowych przesłanek" (itum K Leśniak). Por również An wtóre 96a 11-19.

51