219

Imperium osmańskie 219

Imperium osmańskie stało się teraz główną potęgą wojskową i morską we wschodnich rejonach Morza Śródziemnego, a także na Morzu Czerwonym. Prowadziło to do potencjalnych konfliktów z Portugalczykami na Oceanie Indyjskim i z Hiszpanami w zachodniej części Morza Śródziemnego. W rejonie Morza Czerwonego prowadzono politykę defensywną, której celem było niedopuszczenie tu Portugalczyków. Natomiast w zachodnich rejonach Morza Śródziemnego posługiwano się potęgą morską po to, by powstrzymać ekspansję hiszpańską i by ustanowić silne przyczółki w Algierze (lata dwudzieste XVI wieku), Trypolisie (lata pięćdziesiąte XVI wieku) i w Tunisie (1574), nie sięgając jednak Maroka. Przez jakiś czas Osmanowie i Hiszpanie prowadzili ze sobą wojny morskie, potem jednak główny wysiłek Hiszpanów skupił się na amerykańskim Nowym Świecie. Zrodził się w miarę stabilny podział sił morskich na Morzu Śródziemnym i od roku 1580 Hiszpania i Osmanowie utrzymywali ze sobą stosunki pokojowe.

W pewnym sensie powstanie państwa osmańskiego było kolejnym przykładem procesu, jaki niejednokrotnie miał miejsce w dziejach ludów muzułmańskich: rzucano wyzwanie istniejącym dynastiom, wspierając się na wojsku wywodzącym się w znacznej mierze z ludów koczowniczych. Pochodzenie imperium Osmanów przypominało w dużym stopniu powstanie w tym samym czasie dwóch innych państw: Safawidów w Iranie i Wielkich Mogołów w Indiach. Wszystkie trzy początkowo opierały swoją potęgę na obszarach zamieszkanych przez plemiona tureckie; wszystkie zawdzięczały swoje sukcesy militarne zastosowaniu broni palnej, wchodzącej właśnie w użycie w zachodniej połowie świata. Wszystkim udało się stworzyć stabilny i trwały system polityczny, silny militarnie, scentralizowany i zorganizowany biurokratycznie, zdolny do ściągania podatków, utrzymania przez długi czas prawa i porządku na znacznych obszarach. Imperium osmańskie było jedną z największych struktur politycznych istniejących w zachodniej części świata od czasu rozpadu cesarstwa rzymskiego: Osmanowie panowali bowiem w Europie Wschodniej, w Azji Zachodniej i w większości Maghrebu, integrując kraje o bardzo różnych tradycjach politycznych i różnych grupach etnicznych: Greków, Serbów, Bułgarów, Rumunów, Ormian, Tłuków i Arabów, a także różnorodne społeczności religijne: muzułmanów szyitów i sunnitów, chrześcijan wszystkich historycznie poświadczonych Kościołów oraz żydów. Władza tego imperium przetrwała przez jakieś czterysta lat, a w niektórych wypadkach nawet sześćset.

Na szczycie systemu nadzoru nad tym wielkim imperium stał władca wraz ze swoją rodziną, tworząc „dom osmański”. Rządy spoczywały w rękach całej rodziny, a nie jednego wyraźnie wydzielonego jej członka. Nie istniało żadne sztywne prawo dziedziczenia, ale pewne obyczaje rodzinne sprawiały, że przejmowanie władzy przebiegało pokojowo, a okresy panowania były długie. Aż do