Fitopatologia leśna (41)

menoforem blaszkowatym, jak u rodzaju Cantharellus (pieprznik, zwany po tocznie kurką).

Rodzina Hydnaceae - należą tu grzyby występujące na drewnie lub na ziemi z owocnikami różnego kształtu i wielkości, często kapeluszowymi na trzonki) o hymenoforze kolczastym (rys. 26), przeważnie mięsiste, niekiedy jadalne. Fito! patologicznie ważnym rodzajem jest Hydnum.

Rząd Ceratobasidialcs - grzyby tworzące na substracie warstwę grzybni z hyrao nium podstawkowym na powierzchni. Należy tu rodzina Ceralobasidiaceae z sz& roko rozpowszechnionym rodzajem Thanatephorus - T. cucumcris jest patogenen porażającym korzenie i podstawę pędu głównego (blisko ziemi) wielu roślin, min siewek drzew leśnych; stadium niedoskonale tego grzyba nosi nazwę RhizoctortH solani. Grzyb ten nie tworzy owocników, lecz jedynie skąpą grzybnię na opanowai nym substracie (drewno, martwe tkanki łodyg roślin zielnych itp.), zwaną subicii lum, z której wyrasta luźne hymenium podstawkowe (podstawki pojedynca w pewnych odstępach od siebie lub co najwyżej w nielicznych pęczkach).

Rząd Dacrymycetales - grzyby charakteryzują się wytwarzaniem rozwidlonych podstawek (rys. 21 a). Należą do tego rzędu nadrzewne saprotrofy wytwarzające owocniki bardzo zróżnicowane morfologicznie, konsystencji żelatynowa tej, gładkie lub pofałdowane, z pomarańczowymi barwnikami.

Rząd Hymenochaetales - grzyby nadrzewne tworzące bardzo zróżnicowań owocniki. W rodzinie Hymenochaetaceae brak sprzążek, a owocniki mogą byi resupinatowe, na trzonie lub maczugowate; jednoroczne lub wieloletnie; mona mityczne lub dymityczne; o hymenoforze gładkim do porowatego. U wielolea nich owocników miąższ jest korkowaty lub drewnowaty, brunatny lub rdzaw? a hymenofor rurkowaty z rurkami zrośniętymi. W hymenium niemal zawsze wy stępują szczecinki. Zarodniki są od bezbarwnych do brunatnych. Jest to duż grupa grzybów, o bardzo wielkim znaczeniu dla leśnictwa. Do ważniejszych rodzajów grzybów rozkładających drewno należą: Phellinus oraz Inonotus.

Rząd Phallales - grzyby o owocnikach naziemnych, angiokarpicznych, spo śród których znany jest sromotnik bezwstydny (Phallus impudicus z rodził) Phallaceae) oraz rodzaj Geastrum (z rodziny Geastraceae).

Rząd Polyporales - jest niezmiernie ważny dla fitopatologii leśnej. Występ™ tu wiele grzybów rozkładających drewno, należących do różnych rodzin. Tworzą one owocniki rozmaitego kształtu i trwałości - od resupinatowych, poprzez ka-peluszowate jednoroczne do wieloletnich (zwanych hubami), z hymenoforem za zwyczaj rurkowatym, blaszkowatym lub gładkim.

Rodzina Corticiaceae - grzyby występujące na drewnie, na którego powierzcl ni tworzą przeważnie owocniki resupinatowe o hymenoforze gładkim, z typów

Rys. 26. Przekrój przez owocnik kapeluszowy z hymenoforem kolczastym (z lewej) i mikroskopowy przekrój poprzeczny przez jeden kolec tego hymenoforu (z prawej)'. w środku - trama, na zcwnątra^f młodsze i starsze podstawki (wg Vescly'cgo, Kotlaby i Pouzara)

r"7iT^v>

zwartym hymenium podstawkowym zawierającym oprócz podstawek często także cystydy, pseudofyzy, dendrofyzy, gleocystydy. Należy tu rodzaj Corticium.

Rodzina Fomitopsidaceae - obejmuje m.in. ważne dla fitopatologii leśnej rodzaje Daedalea, Fomitopsis i Piptoporus, powodujące brunatną zgniliznę drewna. Owocniki są tu kapeluszowate (konsolowate i kopytowate), jednoroczne oraz wieloletnie. z hymenoforem rurkowatym lub labiryntowatym, o budowie trymitycznej.

Rodzina Ganodermataceae - owocniki kapeluszowate (siedzące lub z trzonem), miąższ korkowaty lub drewnowaty, od ochrowobrunatnego do ciemnokasztano-watego. Powierzchnia owocników pokryta jest żywicowatą, przeważnie lśniącą skórką. Hymenofor rurkowaty ze zrośniętymi rurkami. Strzępki generatywne ze sprzążkami. Zarodniki podstawkowe są na szczycie ucięte, o podwójnej ścianie: zewnętrznej - bezbarwnej i gładkiej, oraz wewnętrznej - brodawkowatej, brunatnej (rys. 124, str. 328); z tą cechą koreluje drobnoporowaty hymenofor oraz try-mityczny system strzępkowy w owocniku. Grzyby te powodują białą jednolitą zgniliznę drewna. Należy tu ważny dla fitopatologii leśnej rodzaj Ganoderma.

Rodzina Gloeopliyllaceae - grzyby powodujące zgnilizny drewna; wytwarzają owocniki resupinatowe lub konsolowate z hymenoforem blaszkowatym, jak Glo-eophyllum commune.

Rodzina Meruliaceae - należą tu gatunki wytwarzające na substracie (zazwyczaj na drewnie) owocnik resupinatowy do podwiniętego, o budowie monomi-tycznej, jak rodzaje Chondrostereum i Phlebia.

Rodzina Polyporaceae - rodzina bogata w gatunki naziemne i nadrzewne, wytwarzające owocniki na trzonie, jednoroczne lub wieloletnie, monomityczne albo dymityczne, z hymenoforem rurkowatym lub blaszkowatym. Występują tu bardzo ważne z punktu widzenia fitopatologii leśnej rodzaje Fomes, Laetiporus, Len-linus, Lenzites, Phaeolus, Polyporus, Poria i Trametes.

Rodzina Sparassidaceae - bezpośrednie znaczenie dla fitopatologii leśnej ma jedynie rodzaj Sparassis (owocniki krzaczaste), o dużym, koralowatym owocniku na krótkim trzonie, o budowie monomitycznej.

Rząd Russulales - jest niezmiernie ważny dla fitopatologii leśnej. Należą tu grzyby ektomikoryzowe, saprotroficzne oraz patogeniczne dla drzew, naziemne i częściowo podziemne. Ich owocniki są bardzo zróżnicowane - resupinatowe, rozgałęzione, kapeluszowe i in.

Rodzina Bondarzewiaceae - grzyby powodujące zgniliznę drewna, o owocni-kach wieloletnich, drewnowatych, zazwyczaj z hymenoforem rurkowatym. Najważniejszym przedstawicielem tej rodziny jest rodzaj Heterobasidion.

Rodzina Hericiaceae - rozkładające drewno gatunki, o owocnikach mięsistych, krzaczasto rozgałęzionych. Pewne znaczenie dla fitopatologii leśnej ma rodzaj Hericium.

Rodzina Peniophoraceae - rozkładające drewno gatunki, ale o owocnikach re-supinatowych do wywiniętych, monomitycznych. Należy tu rodzaj Peniophora.

Rodzina Russulaceae - gatunki mikoryzowe o owocnikach kapeluszowych na trzonie, z hymenoforem blaszkowatym (a także owocniki angiokarpiczne). Należą tu m.in. rodzaje Lactarius i Russula.

Rodzina Stereaceae - skupia liczne patogeny drzew leśnych. Grzyby te występują na drewnie, na którego powierzchni tworzą przeważnie owocniki resupinatowe o hymenoforze gładkim, z typowo zwartym hymenium podstawkowym zawierającym oprócz podstawek często także cystydy, pseudofyzy, dendrofyzy, gleocystydy. Niektóre tworzą owocniki przywarte do substratu, a na brzegach od-

wn