klsti354

383

ROZDZIAŁ 15. BROŃ

więc fryca niby u ołtarza postawią pod bukiem lub jodłą, inny parobek, przyjaciel fryca, ująwszy w górę bujne jego włosy podtrzymuje je przy samem drzewie, a watah (przewódca zrzeszenia) ostrym toporkiem jednem cięciem lub nawet rzutem o kilka kroków ucina je w połowie pod palcami trzymającego włos kuma, lub kompana. Ten stary, przedchrześcijański zwyczaj frycowania ginie już u Hucułów, rzucanie jednak czyli metanie toporkiem wiernie przechowuje się u wszystkich górali karpackich. Najmniej metaczy znajduje się w górach sanockich. Widziałem takiego — powiada autor — w Dźwi-naczu górnym, nader zręcznym był w rzucaniu toporkiem, obcinał szyszki świerkowe u górnych gałęzi". Postrzyżyny zapomocą ciupagi dokonywane bywają u Hucułów także na dziewczętach, wychodzących zamąż. W tym celu, według T. Vołkova, koniec warkocza panny młodej przywiązuje się do drewnianego kołka, wbitego w ścianę, a pan młody, zamachnąwszy się ciupagą, odcina go od reszty włosów. — Sprawność we władaniu toporkiem była w oczach młodych górali karpackich niezbędną dla każdego, kto chciał uchodzić za mężczyznę. Dziwy też opowiadają górale o celności ciupag słynnych hersztów zbójeckich. Znane tańce orężne naszych Podhalan, podczas których rzucano w powietrze ciupagi i chwytano je w locie, również mogłyby dostarczyć dowodów niezwykłej wprawy w posługiwaniu się omawianym orężem.

Dawniej i w Czechach oraz w poza-słowiańskich krajach środkowej Europy miotano ciupagi, czy siekiery. Tańce, związane z podrzucaniem siekiery w powietrze, istniały zresztą jeszcze w XIX w. także na Litwie. Przypuszczalnie więc i tam używano niegdyś siekiery jako broni pociskowej, podobnie, jak to ma dziś jeszcze miejsce tu i owdzie w Skandynawji, a dawniej praktykowało się i w Szkocji. —Siekiery bojowe znane były w Europie i innych częściach świata od-dawna. W Azji właściwe są południowo-zachodniej i południowej oraz południowo-środkowej części lądu (Indje, Pamir, Hindukusz); używane są i na południowym wschodzie. Natomiast Kirgizi etc. tej broni naogół podobno nie znają.

397. Jeżeli siekiery służyły i służą na ziemiach słowiańskich równocześnie nietylko jako broń, lecz także jako narzędzie, to noże są niemal wyłącznie narzędziem; jako broń znajdują tylko dorywcze zastosowanie. Nie tak jednak było w czasach dawnych. Etymologja ogólno-słowiańskiego ivyrazu nóż, całkiem przejrzysta i pewna, wskazuje, że narzędzie to służyło niegdyś Słowianom przedewszystkiem jako broń w rodzaju sztyletu do przebijania wroga, lub zwierząt na łowach. Zresztą i dziś jeszcze w niektórych krajach słowiańskich na Bałkanach znajdujemy w mniej lub więcej powszechnem użyciu wielkie noże bojowe w rodzaju sztyletów, czy kindźałów. Bywają one nieraz wcale pięknie wykonywane i miewają bogato zdobione pochwy;