klsti364

że największą hańbą, jaka je może spotkać, będzie zerwanie tego pokrycia z głowy. Zwyczaj pokrywania głowy przez mężatki, znany także u ludów poza-słowiańskich a m. i. i u azjatyckich, znalazł, jak to zobaczymy w 3. części tej książki, jaskrawy wyraz w jednym z ważniejszych obrzędów weselnych słowiańskich, mianowicie w oczepinach.

410,    Niesposób jest w krótkim przeglądzie wyczerpać cale bogactwo odmian kobiecego nagłownego stroju włościan słowiańskich. Ograniczymy się więc tylko do omówienia najważniejszych typów. Gdy chodzi o strój dziewczęcy, t.akiemi typami będą: nałęcz-przepaska i czółko-diadem; poniekąd zaś także — korona z piór. Rzeczą jest zasługującą na uwagę, że wszystkie te trzy stroje spotykamy już w starożytności i że wszystkie zdobiły przed tysiącami lat nietylko głowy kobiet, lecz i mężczyzn; zwłaszcza zaś — głowy władców oraz bóstw. Istnieją pewne, może zawodne, poszlaki, iż przejście tych arystokratycznych strojów na głowy dziewcząt dokonało się poczęści w związku z obrzędem weselnym.

411.    Zwłaszcza związek czółek-diademów z tym obrzędem pozostawił, jak się zdaje, dość wyraźne ślady. Tak w krajach słowiańskich, gdzie je noszą, są one zwykle obrzędowym i obowiązkowym strojem panny młodej i druchen. Zupełnie to samo widzimy i gdzie indziej w Europie. To samo spotyka się i w Azji, gdzie np. w Chinach rodzaj diademu jest pospolitym strojem panny młodej. A jeśli u Słowian diadem bywa noszony i poza obrzędem ślubnym, to w sposób wysoce charakterystyczny tylko w momentach uroczystych, podczas korowodów i nabożeństwa. Rzadko też widzieć go można na głowach dzieci; najczęściej zdobi głowy dziewcząt dojrzałych. Krótko mówiąc, jest to uroczysty strój dziewcząt w okresie od chwili dojrzenia do zamążpójścia, zaś przedewszystkiem weselny strój panny młodej oraz towarzyszących jej druchen *. Rozpowszechniony był na znacznych obszarach Słowiańszczyzny zachodniej i wschodniej. Czółka różnej wysokości widzieć też było można u ludów, sąsiadujących z północnymi Słowianami, np. u Estów, Łotyszów, Litwinów etc. Odnośnie do Słowian południowych brak nam szczegółowych danych, ale wiemy, że co najmniej w niektórych okolicach były i tam używane.

Czółka, noszone przez Słowian, były to obręcze, albo diademo-wate przepaski materjalne, tekturowe lub łubiane, bądź równowąskie, bądź też rozszerzające się zprzodu, niskie albo wysokie, nieraz bogato zdobione kolorowemi wyszyciami, kwiatami, naszyte złotem, srebrem i kamieniami, paciorkami lub szkiełkami. Z motywów zdob-

¹ Tak się rzecz przedstawia w świetle dotychczasowych wiadomości. Należałoby jednak sprawdzić, czy właśnie odwrotnie diademy nie były dawniej powszechniej noszone przez dziewczęta, a do ostatnich czasów przetrwały tylko jako strój uroczysty i obrzędowy.