mas043 bmp

Miecława omawia obszernie przez cały rozdział 20 ^{1 2}. Mazowsze w przeciwieństwie do Pomorza stanowiło dla Galla integralną część państwa polskiego, a wojna z Miecławem nosiła dlań wszelkie cechy wojny domowej, prowadzącej do przezwyciężenia „sue gentis suorumąue iure proprio subditorum”.

Pozostaje zapytać, czemu kronikarz główny cel Miecława zawoalował niejako w formie opisowej, zamiast podać go „expressis verbis”. Najprawdopodobniejsze byłoby przypuszczenie, że sens czwartego zdania był dla czytelników jego flzieła zupełnie jasny, autorowi zaś chodziło przede wszystkim o podkreślenie moralnie i prawnie negatywnego Wydźwięku zamierzenia zuchwałego cześnika, jako ewentualnej przestrogi dla innych, co też w istocie dzięki wybitnie zręcznemu doborowi zwrotów i określeń bez wątpienia osiągnął.

)Jl Jeśli głównym argumentem za hipotezą ogólnopolską po-| zostawać ma rozdział 20 pierwszej księgi Galla, to oczywiś-' cie wartość owej hipotezy zależy w dużym stopniu od historycznej wiarogodności wszystkich szczegółów tego przekazu. Marian Plezia akcentując literacki charakter dzieła zaleca z tej racji ostrożność „przy korzystaniu z tak obfitych i tak plastycznie nieraz przedstawionych drugorzędnych szczegółów”, zwłaszcza w księdze pierwszej, składającej się „w lwiej części z anegdot historycznych, których autentyczność może być nieraz mocno podejrzana”, co wymaga weryfikacji Galla przez wcześniejsze od niego źródła obce^2IS. Postulat ostrożności wydaje się w naszym przypadku niezbędny, tym bardziej że niniejsza interpretacja przekazu opiera się przeważnie na wykorzystaniu takich szczegółowych zwrotów, jak „in audacia sue miłicie confisus”, „grave dampnum et periculum imminere”, czy też wyodrębnienie w osobny passus słów „obedire Kazimiro renuebat”. Jeśli jednak odrzucimy te „drugorzędne szczegóły” i pozostaniemy tylko przy fakcie władzy Miecława na Mazowszu oraz jego ostatniej bitwy z Kazimierzem, to tym samym odrzucimy jedyne źródło, dające jakiś wgląd w sprawę Miecława. Pozostanie nam wówczas tylko „obidjaaśe Moislav- Kazimira”. Stąd . o sprawie Miecława bez Galla pisać nie można.

Właśnie na szczegółach Gallowych opiera się nasza wiedza o pierwszych latach rządów Kazimierza aż do wybuchu powstania, jak również o pomocy niemieckiej dla tegoż księcia podczas jego powrotu do kraju. Szereg zaś faktów podanych przez Anonima odnośnie do tych czasów poświadczają inne źródła. Wypędzenie Rychezy i Kazimierza oraz ich pobyt w Niemczech wspomniane są w Annales Magde-burgenses ²²°; o powstaniu wiedzą la-topisy^{3 4}, a o upadku chrześcijaństwa nadto Annales Hildesheimenses ^{5 6}; najazd czeski poświadczony jest przez Kosmę ⁷, Annales Altahenses⁸ i Annalistę Saxo ⁷; wieść o małżeństwie ruskim zbieżna jest z przekazem latopisów ⁹ i Annalisty Saxo ^{10 11}; ■ o wojnie z Miecławem relacjonują latopisy; wreszcie konflikty czeskie i pomorskie Kazimierza poruszają Annales Altahenses^22a. Odnosi się wrażenie, że Gall o okresie Kazimierza pisze bardziej konkretnie niż o czasach Bolesława XI, gdzie na miejsce chronologicznego „zarysu panowania” wracają znów anegdotyczne obrazy, wybrane dowolnie z całego ciągu rządów Kazimłerzowego syna i następcy. Można to tłumaczyć wyjątkowym charakterem wydarzeń z lat 1034—50, które dlatego dłużej mogły pozostawać w pamięci ludzkiej ¹². Nadto właściwa anegdota literacka ma miejsce raczej w drugiej części rozdziału 20, gdzie kronikarz rysuje postać Mieszkowica z narażeniem życia walczącego z wrogiem. Część pierwsza — wprowadzenie — gra tu rolę wyjaś-

87

1

Zwraca na to uwagę T. Grudziński, Ze studiów, cz. II, s. 86.

2

• 219 M. Plezia, Kromka Galla na historiografii XII w., Kraków 1947, s. 196—197.

3

   Zob. przyp. 158.

4

   PWL I, s. 101; tak samo latopisy nowogrodzkie.

5

   Annales Hildesbeimenses, s. 38.

6

   MGH SS IX, S. 67—68.

7

   mGH SS VI, s. 685: ,,eo quod destructor esset ecclesiarum Polonie”. pomijam przejątek z Kośmy o samym najeździe.

8

   Annaies Altahenses Maiores, SRG, wyd. G. B. Pertz, Hannoverae 1868, s. 30: „omnes captlvos de Bolania redditurum”. Pakt istnienia „polskich” pozycji w niemieckich żądaniach postawionych Brzetysła-wowi czeskiemu weryfikuje nadto dedukowany ze szczegółów Galla prtgiył o pomocy cesarskiej dla powracającego Kazimierza.

9

228 Omówienie ich przekazów o małżeństwie i o wojnie z Miecławem zamieszczam w rozdz. IV.

10

   MGH SS VI, S. 683.

11

   Annales Altahenses, s. 47.

12

qp Na znaczną objętość materiału dotyczącego panowania Kazimierzą zwraca uwagę T. Grudziński, Ze studiów, cz. II, s. 33—34. Tamże, s. 79— 80, podkreśla również wiarogodność relacji GaUa dotyczącej Miecława. Informatorzy kroniki mogli posiadać wiadomości o tych czasach już .od naocznych świadków.