58738 skanuj0031

Czasopisma studenckie ukazujące się przez cały okres PRL to odrębny rozdział w historii ruchu akademickiego. Szczegółowa monografia sporządzona przez Andrzeja Waśkiewicza obejmuje dwa sporych rozmiarów tomy, z podziałem na regiony oraz okresy historyczne - do 1970 roku i po nim. Zróżnicowanie typologiczne uniemożliwia jednak określenie liczebności tego zjawiska za pomocą kilku cyfr. Bardziej istotne wydają mi się za to dwa skromne przykłady wynotowane w trakcie zbierania materiałów:

Znaczna część wierszy z drugiego tomu Ryszarda Krynickiego Akt urodzenia (opublikowanego oficjalnie w 1969 roku w Wydawnictwie Poznańskim) została już wcześniej ogłoszona w powielaczowej Witrynie poetyckiej Klubu „od Nowa” (1968) i w suplemencie do wydawnictwa Almanach ruchu kulturalnego i artystycznego ZSP (1968)¹.

Kilka lat wcześniej, w 1964 roku, Krynicki jako członek grupy poetyckiej Rokada uczestniczył w wydawaniu powielaczowego pisma „Rymasta”. Tytuł miesięcznika powstał przez zestawienie pierwszych sylab imion redaktorów: Ryszard [Krynicki], Marian [Iwaszkiewicz], Stanisław [Piskor], W pierwszym, listopadowym numerze w 1964 roku opublikowano tu wiersze oraz obszerny artykuł dyskusyjny Ryszarda Krynickiego o problemach zaangażowania w poezji.

W obu tych informacjach zwracają uwagę sformułowania „powielaczowe”. Czyżby wcześniejszy o dekadę drugi obieg? Formalnie powstanie on dopiero po 1976 roku, ale już z tych informacji wynikają dwie istotne wskazówki:

1)    „powielaczowe” sposoby upowszechniania literatury funkcjonowały dużo wcześniej niż w pamiętnym roku 1977, kiedy ukazał się pierwszy numer „Zapisu”;

2)    „Przedszkolem” drugiego obiegu stały się właśnie te adresowane do wąskiego kręgu odbiorców pisma, o ograniczonym zasięgu, ale pozwalające publikować (prawdopodobnie z minimalnym wpływem cenzury) teksty niemające łatwej drogi do profesjonalnych wydawnictw.

Poeci prawdy

Działania artystyczne przekraczały wymiar jednej dyscypliny. Artyści pokonywali bariery sztuki, wymieniali się doświadczeniami i współpracowali niezależnie od uprawianych dziedzin aktywności twórczej.

Marek Grechuta (ur. 1945) na potrzeby biografii, która powstawała jeszcze za jego życia, opowiadał o swoich związkach z poetami:

Prowadziłem długie rozmowy z Leszkiem Aleksandrem Moczulskim, który namawiał mnie do „zburzenia kapliczki”, jaką budowałem od 1967 roku. Pod koniec lat sześćdziesiątych zadebiutowało wielu młodych. Leszek, bardzo aktywny w tym środowisku, ułatwiał mi z nimi kontakty, wyławiał co ciekawsze, świeżo napisane teksty. Wszyscy odczuwaliśmy bunt, niezgodę na wydarzenia z roku 1970, ale nic się nie zmieniło. Szukałem wierszy, które oddawałyby naszą frustrację - znalazłem je u Fabera, Lipskiej, Sliwiaka, Milczewskiego-Bruno, Krynickiego i innych, które wykorzystałem na nowej płycie Droga za widnokres. Sam dołączyłem do tego grona z wierszem Jeszcze pożyjemy⁷.

Tekst złożony z paradoksów kończy się apostrofą do „poetów prawdy”:

Jeszcze pożyjecie poeci prawdy,

jeszcze pożyjecie padając z nóg.

Zobaczycie jeszcze, jak inni wstają,

jakby ich prowadził taki sam Bóg.

Zwrot „poeci prawdy”, pisze biograf Grechuty Wojciech Majewski, odnosi się do Pokolenia ’68, do poetów, których utwory inspirowały muzyka. Grechuta jednak nie opowiada się jednoznacznie za programem twórców Nowej Fali. Przeciwnie, przestrzega przed nadmiernym upolitycznieniem poezji, przed naiwnym buntem prowadzącym do uproszczonej, czarno-białej wizji świata⁸.

Na płycie z 1972 roku znalazła się też piosenka Może usłyszysz wołanie o pomoc do słów Ryszarda Krynickiego. ^{2 3 4}

63

1

Czasopisma studenckie w Polsce (1945-1970), red. A.K. Waśkiewicz, Warszawa 1975 [podkreślenie moje - KG],

2

Marek Grechuta, wypowiedź w książce: W. Majewski, Marek Grechuta. Portret

3

artysty, Kraków 2006, s. 74.

4

* W. Majewski, Marek Grechuta..., s. 75.