mas078 bmp

wa nabrała znów aktualności po pokoju poznańskim przez przybycie Brunona; jeszcze w końcu 1008 r. musiała ona w Gnieźnie utrzymywać w pełni swe znaczenie, skoro list Brunona do Henryka II, broniąc polityki Bolesława, namawiał króla niemieckiego do przerwania drugiej wojny i umożliwienia księciu polskiemu kontynuowania misji w Prusach, w zamian za pomoc polską w podporządkowaniu Luciców ^m. Z początkiem 1009 r. ekspedycja św. Brunona doprowadziła do chrztu nie znanego bliżej księcia Nieci-mierza wraz z jego otoczeniem; pomimo męczeństwa arcybiskupa ostateczny jej wynik musiał być pomyślny, skoro na miejscu jego śmierci zbudowano klasztor ¹. Geograficzne dane o miejscu męczeństwa „na pograniczu Prus, Litwy i Rusi” wskazują na okolice bliskie Jaćwieży *®². Przyczynę skierowania misji w te właśnie strony wyjaśnia Henryk Łowmiański, wskazując na prawdopodobną wrogość do Polski południowo-zachodnich plemion pruskich; polityka Chrobrego zmierzała do pozyskania plemion dalej mieszkających, aby tą drogą otworzyć sobie trwały dostęp w głąb kraju ³. W każdym razie zasługuje na uwagę, że patrono-

wańa przez Chrobrego misja udała się w pobliże tego spośród plemion pruskich, które później pozostawało w kontaktach z Miecławem. Dalszych konkretnych wiadomości o postępach polskich nie posiadamy, gdyż ze śmiercią Brunona sprawa ta przestaje interesować źródła hagiograficzne, skupione dokoła postaci obu misjonarzy Prus. Jedynie ogólnikowe wzmianki Adama z Bremy i Galla mówią o podboju Prus przez Chrobrego^8M, a mamy prawo związać z tym faktem również passus z listu księżny lotaryńskiej Matyldy do Mieszka II³*⁹. Nie odnosząc tych informacji do całości kraju ³⁹⁰ możemy jednak przyjąć, że kontynuacja ekspansji polskiej musiała bazować na osiągnięciach z roku 1009, tzn. rozwijać się przede wszystkim w stronach Jaćwieży. Pozy- ✓ cje uzyskane tu przez monarchię Chrobrego mogło z kolei wykorzystywać państwo Miecława.

Polską ekspansję w Prusach w okresie wczesnofeudalnym , ‘ potwierdzają także wyniki badań archeologicznych i językoznawczych. Władysław Łęga zauważył na podstawie grodzisk przesunięcie granicy między ziemią chełmińską a Prusami w kierunku wschodnim. Pierwotną linię graniczną stanowiły rzeki Osa i Lutryna, grody tamtejsze pochodzą z fazy F (700—900). W fazie G (900—1050) powstają nowe warownie o słowiańskim charakterze etnicznym nad górną

w Gęsta Hammaburgensis Ecclesiae pontificurn, scholion 24: „Boliz-Iaus, rex christianisimus, cum Ottone tertio confederatus omnem Sclavaniam subiecit et Russiam et P r u z z o s, a qulbus passus est sanctus Adalbertus, cuius reUquias tunc Bolizlaus transtulit in Polo-niam”. Gall, I, 6: „Quid lgitur est necesse victorias et triumphos de gentibus incredulis nomlnatlm recitasse, quas constat eum ftj. Bolesław I] quasi sub pedibus conculcasse. Ipse namgue Selenciam, Pomo-

veł conversas in fide solidavlt, quod ecdesias ibi multas et episcopos per apostollcum, ymmo apostolicus per eum ordinavit”.

989 MBP I, s. 324: „Nam quos sancti praedicatores corrigere non po-terant verbo. Ule (tj. Bolesław I) insecutus est ferro, compellens ad caenam domlnicam barbaros ac ferodssimas nationes”. Zwrot „sancti praedicatores” świadczy, że Matylda miała na myśli konkretne fakty męczeństwa Wojciecha i Brunona, to zaś wskazuje niedwuznacznie na Prusy jako teren wspomnianych tu sukcesów orężnych Chrobrego. Przekaz Matyldy stanowi tradycję niemal współczesną wydarzeniom, a żywe w tym okresie kontakty dworskie polsko-lotaryńskie gwarantują wiarogodność informacji.

3M por. S. Zakrzewski, Bolesław, g. 170, H. Łowmiaóski, Stosunki,

t. m.

157

1

394 mph I, s. 223—228. List ten trzykrotnie wspomina o Prusach jako. najbliższym celu wyprawy Brunona, a także jako obiekcie zainteresowań Bolesława,' który pragnie wspierać Brunona w dziele nawrócę* nia tego kraju „viribus animi et corporis” oraz pieniędzmi, w czym przeszkadza mu aktualnie druga wojna polsko-niemiecka. Nie ma powodu wątpić, że te właśnie zainteresowania przeważały wówczas na dworze polskim, a życzenie zakończenia wojny przejawiał nie tylko Bruno, lecz i Bolesław, co właśnie jednało mu Brunona. Treść listu wydaje się być uzgodniona z księciem polskim. Wzmianka o pomocy polskiej dla zapewnienia królowi trybutu od Luciców potwierdza mniemanie, że także w 1000 r. uprawnienia dane Chrobremu dotyczyły nie Luciców, a Prusów.

3®5 Wipert, MPH I, s. 229—230, Piotr Damiani, Vita Romualdi, tam- / Że, s. 328—329. Przyjmowana poprzednio przeze mnie, Ze studiów, s. $i₍ lokalizacja tego księcia w Grodnie nie da się utrzymać, ponieważ no- \ we badania archeologiczne datują powstanie tego grodu dopiero na drugą połowę XI w.

2

Thietmar VI, 95: „in confinio predictae regionis (mowa o Prusach) et BusCiae”, Annales Quedlinburgenses, MGH SS III_p,s. 80: „m confinio Rusciae et Litue”. Damiani umiejscawia akcję na Rusi, Wipert zaś 1 interpolacja Ademara w Prusach. W literaturze naukowej odniósł wydarzenia te do Jaćwieży B. Włodarski, o. c., s. 12—13 i przyp. 28.

3

887 H. Łowmiański, Stosunki, rozdz. IV i V passim, szczególnie s. 172—

17B. Uczony ten skłonny jest przyjmować dobrosąsiedzkie stosunki polski właśnie z Jaćwieżą.