mas095 bmp

W początkach 1043 r. przyjmuje wiec istnienie szczególnie cięzkiego^półożenia Kazimierza, spowodowanego najpraw-d&podobńiejlłkćją wojenną MiecławaJwMałopoIsce. Położenie to służy zarazem krakowskiemu księciu za motywację jego nieobecności w Goslarze. Ponieważ jednak państwo Kazimierza utrzymało nadal swą egzystencję, domyślać się IHOŹna, że siły . jego zwolenników wsparła w krytycznej . chwiii jakaś doraźna pomoc z niemieckich czy ruskich ziem pogranicznych. Pomocy tej, udzielonej chyba jeszcze w lutym Tub marcu, udało się obronić panowanie Kazimierza w Krakowie i odrzucić Miecława znów nieco na północ. Po przywróceniu Mieszkowica do łaski tego rodzaju krok Henryka jest bardzo prawdopodobny, usunięcie bowiem Kazimierza z Polski przekreśliłoby w niej faktyczne zwierzchnictwo niemieckie ^{1 2}. Całkiem możliwy jest także udział posiłków ruskich, tym bardziej że upadek rządów Kazimierza nie tylko oznaczałby upadek wpływów ruskich w Polsce, ale stwarzałby kłopotliwą dla Jarosława sytuację na*grani-cy zachodniej w obliczu sporu z Bizancjum. Bez względu na drugorzędny w tej chwili dla nich charakter sprawy polskiej ani Ruś, ani Niemcy nie mogły dopuścić do zupełnej katastrofy Piastowica.

Całkowite poddanie Kazimierza królowi niemieckiemu groziło przecięciem samodzielnych kontaktów polsko-ru-^iełjrW^fffteresiejjrźeto Kijowa leżało zapewnienie Miesz-kowicowi takich warunków, aby układ zeszłoroczny mógł egzystować nadal i aby ruska orientacja Kazimierza nie uległa załamaniu. Pomoc doraźna nie mogła wystarczyć; należało przelicytować dwór niemiecki, gwarantując mężo-wi ■ DoETomegiTstałe współdziała nip militarne i polityczne Rusi. Tu właśnie widziałbym przesłanki nowego pol-s k o - r u ś k ieg"o z w i ą ż kii dynastycznego, małżeństwa Izjas ł ą.ivjL.J-a.xui.s.la.w.i .c,z.a z Gertrudą, sióSfrą Kazimierza.

Wieść o tym fakcie zachowała się, jak wiemy, w niedato-wanej relacji posła ruskiego razem z innymi wiadomościami o związkach Kazimierza z Rusią. Bliższych danych o jego chronologii nie mamy. Jedyną wskazówką jest czas urodzenia syna Izjasławowego Świętopełka, zapisany w Latopisie nowogrodzkim I (starszym) pod 1050 r., bez wątpienia za Zwodem początkowym, który nie mógł pominąć daty narodzin panującego wówczas księcia^47B. Świętopełk nie był jednak najstarszym z Izjasławiczów. W działalności politycznej wyprzedzał go zawsze brat jego Mścisław, który najpóźniej w 1065 r. był już księciem Nowogrodu, skąd wyparł go Wszesław połocki ^{3 4}. W cztery lata później wysłał go Izja-sław do Połocka na miejsce wygnanego Wszesława, po jego śmierci objął tam rządy właśnie Świętopełk, usunięty następnie przez Wszesława ⁵°. W 1078 r. zaczął Świętopełk rządzić w Nowogrodzie ⁶, a więc w dzielnicy, którą brat jego władał już przed kilkunastu laty. Starszeństwo Mści-sława wobec Świętopełka nie może budzić wątpliwości. N. Baumgarten wprowadza przed Mścisława jeszcze Jaro-pełka ⁷, o którym wiadomo, że towarzyszył ojcu podczas jego tułaczki po Europie i pośredniczył między nim a Grzegorzem VII, podczas gdy losy Świętopełka są w tym czasie nieznane. Nie jest to jednak pewne. Jaropełk po raz pierwszy występuje źródłowo w roku 1071, kiedy to-pobił „u Go-lotić’ska” Wszesława, po wygnaniu przez tegoż z Połocka Świętopełka^4,a. Wchodzi więc do latopisów później niż Mścisław i Świętopełk i nie wiadomo, czy posiadał wówczas dzielnicę. Gdy w 1078 r. Świętopełk otrzymuje Nowogród,

191

1

leżało zarówno utrzymanie prymatu kwestii .węgierskiej w polityce Henryka, jak dalsze trwanie terytorialnego rozbicia Polski, jak wreszcie Ścisłe uzależnienie Kazimierza od króla niemieckiego.

2

Ponieważ adresowanie nakazu pomocy do Brzetysława uważani za wątpliwe, domyślam się jej pochodzenia z marchii łużyckiej i miśnieńskiej. Szerszego zakresu terytorialnego przyjąć dla niej nie można, tak ze względu na konieczność szybkiego działania, jak 1 na milczenie źródeł, które nawet wyprawę ogólnosaską musiałyby uwidocznić, pomoc ta nie trwała długo, gdyż w lecie 1043 r. widzimy nową wyprawę Henryka m na Węgry.

3

47* NL I, s. 16. Podobnie w Powieści znajdują się daty urodzenia nie tylko Monomacha, lecz i jego brata Rościslawa.

4

Wykaz książąt nowogrodzkich, NL I, s. 161, 480: „I po prestavienil Volodimerov§ v- Novegorode, Izjaslav- posadl syna svoego M’stislava; 1 pobódJSa na Cerechi; beza k- Kyevu”. A. A. SachraatoF, Razyskanija, 9. 525—52$, $27, wiąże tą wiadomość z przekazem Powieści z 1065 r. o rozpoczęciu wojny przez Wszesława, wnioskując, że Mścisław rządził Nowogrodem najpóźniej w tym właśnie roku, a może już ok. 1060 r., po śmierci posadnika Ostromira..

5

4» PWL I, s. 116.

6

4*1 PWL I, S. 132, NL I, S. 161, 480.

7

4** N. Baumgarten, o.c., tabl. il