Obraz6 bmp

Ky« in.i 7.4

< /(,'itym powodem konfliktów małżeńskich )«ts( niezrozumienie roli pełnionej przez partnera. Jedną z technik pozwalających na trafniejsze jej odczytywanie jest odgrywanie odwróconych ról.

Odgrywanie ról okazuje się także najskuteczniejszym sposobem zapobiegania recydywie kierowców prowadzących pojazdy w stanie nietrzeźwym. Kąty finansowe za ten akt, mimo że coraz surowsze w wielu krajach, dają minimalny efekt, podobnie jak szkolenia, podczas których wyświetlane są filmy pokazujące pijanych kierowców w szpitalu w stanie paraliżu. Niezwykle skuteczna okazała się zaś technika odgrywania roli ofiary wypadku, wypróbowana w jednym z kalifornijskich ośrodków terapeutycznych*. Otóż złapany na prowadzeniu auta w stanie nietrzeźwym kierowca musi spędzić cały dzień na pogotowiu, gdzie zakłada mu się gips na nogi, ręce i tułów oraz bandażuje głowę. Zarówno posiłki, jak i czynności fizjologiczne dokonywane są w całym tym „rynsztunku”, a picie wody - przez rurkę. Okazało się, że empatia dla siebie samego oraz ewentualnej ofiary, którą pijany kierowca mógłby doprowadzić do takiego stanu, okazała się najlepszym środkiem terapeutycznym. W grupie tej niemal w ogóle nie odnotowano recydywistów. Problemem w stosowaniu takich metod wchodzenia w role pacjentów bliskich śmierci nie jest koszt finansowy (jest nim obciążony pijany kierowca), ale utrudnienie pracy personelowi pogotowia. Poza tym prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwym jest tak powszechne, że stacje pogotowia nie miałyby miejsca dla osób istotnie po-11 z.ebujących pomocy medycznej.

O ważności wglądu w wymagania roli przez jej odbiorcę wiedzieli dobrze już nasi pi adziadowie. Motyw ten został ukazany w powieści Książę i żebrak. Książę dopiero wtedy zrozumiał wymagania roli przywódcy narodu stawiane mu przez lud pracujący, a nie oczekiwania zniekształcone interpretacjami dworaków, gdy wszedł w rolę żebraka; jedni'go z ludzi swego narodu.

7.2.2.4 Wpływ pełnienia roli na spostrzeganie siebie i odbiorców roli

Pełnienie roli ma przemożny wpływ na spostrzeganie siebie i innych ludzi, którzy są jej odbiorcami. Na przykład ludzie zajmujący wysokie pozycje w hierarchii władzy są przekonani, ze ich sposób funkcjonowania w wykonywaniu zadań jest najlepszy i że zasługują oni na

’ National Hardcore Drunk Driver Project (http://clwidata.org/treatment/what.cfm).

szczególne wyrazy szacunku i uznania. Co ciekawe, osoby zajmujące niższe pozycje podzielają ten punkt widzenia. Humphrey (1985) stwierdził, że dobrani losowo do symulowanych ról menedżerowie i urzędnicy oceniali tych pierwszych jako bardziej inteligentnych, pewnych siebie i wspierających; słowem - prawdziwych liderów. Wiemy to zresztą z własnych doświadczeń; często podziwiamy daną osobę na stanowisku, słuchając pilnie tego, co mówi, i dopatrując się w jej słowach niebywałej logiki i sensu. Gdy osoba ta zostaje zdetronizowana, te same zachowania i wypowiedzi spostrzegać zaczynamy jako „płytkie”.

Jakże trafnie prawidłowość ta została pokazana w filmie Ogrodnik, którego scenariusz oparty jest na noweli Jerzego Kosińskiego. Bzdurne wypowiedzi umysłowo niedorozwiniętego człowieka, o którym amerykański senator sądzi, że jest on ukrywającym się pod innym nazwiskiem wielkim człowiekiem, traktowane są jako niezwykle trafne sentencje i w konsekwencji proponowane przez senatora jako dyrektywy polityki rządowej. Na przykład stwierdzenie „Zimą wszystko śpi, a wiosną zbudzi się ze snu” jest odczytane jako propozycja cierpliwego przeczekania zastoju ekonomicznego („zimowego mrozu”) i ruszenia z kampanią polityczną wtedy, gdy nastąpi ożywienie w sprawach, o których myślał senator, a o których nie miał pojęcia ten „rozumny i mówiący dyplomatycznie metaforami człowiek”.

7.2.2.5 Wypalenie się w roli

Stres związany z pełnieniem ról może prowadzić do utraty początkowego idealizmu i entuzjazmu, przekształcając się we wrogość lub apatię. Zjawisko to jest znane pod nazwą wypalenia się w roli

Zjawisko wypalenia się w roli oznacza utratę idealizmu i entuzjazmu jako skutek doświadczania powtarzającego się stresu w pełnieniu roli. Manifestować się ono może apatią lub wrogością.

Rycina 7.5

Rola kierownicza powoduje nadawanie przez odbiorców większej wartości i sensu wypowiedziom tej osoby.