Struik 096

matematicke analyzy a primo fantasticke, i kdyź v literaturę nadhodnocovane dilo Jakuba F. Kulika¹⁹ venovanć Ciselne teoretickym tabulkam, jsou vytvareny hiavne diky individualitam svych tvurcu.

Aviak jiż prv& polovina 19. stoleti zaćala vytvaret v ceskych zemlch podminky rozvoje matematiky. V roce 1806 była reorganizov&na prażska polytechnika, ktera po vzoru Ecole polytechniąue kładła ve svych prednaskach velky duraz na matematicke predmety. Pod tłakem rozvo-je prumyslove revoluce rostla uroveń, rozsah i zamereni techto prednśśek. Od tri ca tych let 19. stoleti był kladen vełky duraz na vyuku deskriptivni geometrie vzhledem k jejimu uźiti v i nże ny r s ko - technicke praxi. Jeji prefero-vśni było take jednim ze zśkladnich kamenu vzrustu zśjmu o celou geometrickou problematiku. Mezi prvś puvodni matematicke vysłedky v tomto oboru patrl dilo R. Skuherskeho, profesora deskriptivni geometrie na praź-ske technice; ukonćilo vyvoj jedno ho ze smeru ortogra-fickych nazornych zobrazovacich metod.

Rust urovne polytechniky v ceskych zemich vyvolał i dalsi rozvoj technłcky orientovaneho śkolstvi, zejmena realnych a prumyslovych skol. Vytvarela se tak zakladna pro rozvoj matematiky; stale vetsi pocet vysokośkolsky vzdelanych matematiku należał na nich sve uplatneni. Były vytvoreny materialni predpoklady pro rozvoj puvod-ni prace a soućasne tim była podporena orientace pre-devsim na geometrii. Geometricky smer hlavniho rozvoje matematiky v ceskych zemich podtrhlo i kratkodobe pu-sobeni W. Fiedlera na prażske technice v sedesatych le-tech. Fiedler rozśiril v Praze prednaśenou geometrickou tematiku o projektivni geometrii v te dobę rozpracova-vanou zejmena v Nemecku a zaslouźil se take o sezname-ni ceskych matematiku se soućasnou problematikou ana-lyticke geometrie a teorie invariantu, tak jak była podana v anglickych ućebnicich Salmonovych (viz str. 184), ktere preklSdal.

Tyto podnety ovlivnily matematickou prdci v Ceskych zemich jak tematicky, tak metodicky. Siroka geometrickś produkce, k niż dochazi v sedesatych letech a pozdeji,

¹⁹ L. Novy, O Kulikovych tabuikach deliteld, Sbomik pro dS-jiny prirodnich ved a techniky 8, Praha 1963.

ovłivnbna też pracemi italski skoly, była nazvśna „ćeskou geometrickou skolou". Jeji teżiste je sice v pośledni tre-tine 19. stoleti, ale dozniv§ aż do 1. poi. 20. stoleti. Znacnd cast geometrii sledovala stale deskriptivne geometrickou problematiku. V ni nejvyznamnejśich uspechu dosśhl Kareł Pelz svymi pojednśnimi dovrsujicimi vyvoj ortogonalni axonometrie (1880—1885) a tzv. Pelzovymi vetami o obrysech kvadratickych płoch. Vyznamne były też jeho aplikace konstruktivnich metod v geometrii, pri nichż ^yużival zvlaśte Steinerovy paraboiy (odtud take Steiner-Pelzova parabola). Frantisek Tilśer, ktery byl po dlouhou dobu (1864—1895) profesorem prażske techniky, vyśel ve svych uvahdch z teorie osvetlovani geometrickych płoch, v ćemż ho nasledoval zejmena V. Jarolimek; brzy se vśak zameril na reformu zakładu deskriptivni geometrie. Snahy po reseni stńłe komplikovanejsich problemu konstruktivnimi metodami privedly M. Peliska (1886) na myślenku daleko presnejsi aproximace procesu videni, neż je centralni projekce; v jeho zobrazovacim zpusobu nevychazeji zorne paprsky z bodu, ale obaluji tećne hy-perboloidy. Tato tradicni problematika, doplfiovanś mnoha pracemi z konstruktivni teorie krivek a płoch, zejmena pracemi s uzkym a Yglmi konkretnim cilem, ovlivnenymi publikacemi Steinerovy—Staudtovy skoly, vsak nebyla je-dinym smerem v „ćeske geometricke śkole".

Emil Weyr, ktery brzy rozpoznał vyznam prąci Cremo-novych o vzdjemne jednoznacnych pribuznostech, snażił se je zobecnit a jiż ve svych ranych pracich ukazuje, że pribuznosti jedno-dvouznaćne uzce souvisi s teorii krivek tretiho stupne s jednim dvojnym bodem apod. Tento metodicky zakład byl prostredkem ke studiu geometrickych pribuznosti yysśich stupnu a i racionślnich krivek a płoch. Na jeho prace, venovane zejmena involucim vys-sich rśdu, navazuji v osmdesStych letech Kiipper, Lerch, S. Kantor a bratri Vaneckove. Vyznamnym vysledkem to-hoto okruhu prąci Emila Weyra była konstrukce vzśjem-ne jednoznacne korespondence na krivce 3. stupne rodu jedna, ktera mu umożnila rozsśhle zkoumśni krivek 5. a 6. stupne rodu jedna. Cremonuv vliv se z jine strany projevil u Seligmanna Kantora, kteremu se na pocdtku osmdesdtych Iet podarilo nałezt v rovine periodicke Cre-monovy transformace; za tuto prdci byl ocenen neapol-

197