S5006270

30

Slub/IWIt*/ HMŁtBOWICZ

Zr względu om wiek i zły stan zdrowia Cjergi w okresie badan (w roku 1952) produkował dziennic najwyżej S naczyń, natomiast w latach swej nilodoići wyrabiał dziennie podobnie jak i inni garncarze wsi do 15 naczyń, a czasami i więcej, w zależności od icli wielkości,

Cjergi był zawsze rolnikiem i garncarstwo uprawiał jako zajęcie uboczne, dodatkowe, do którego zmuszała go mała ilość posiadanej ziemi (około I ba).

Z uprawy własnej roli nie mógłby wyżyć.

Wyprodukowane na* czynią Cjergi sprzedawał w roku 1952 wyłącznie w domu za zboże (najczęściej kukurydzę) lub za pieniądze. W latach poprzednich, kiedy był młodszy, wynosił lub wywoził je osłem na pobliski targ.

SUHOWIEC

Podobnie jak i inni garncarze Cojan Gjer-gi dobywa glinę w pobliżu wsi, na terenach państwowych. Glina jest chuda wskutek naturalnej domieszki piasku. Nadaje się bez żadnych dodatkowych domieszek do wyrobu naczyń do gotowania. Gdy miał osia Cjergi przywoził nim glinę do domu. obecnie nosi ją w worku. Po rozkruszeniu gliny na drobne grudki i wybraniu zauważonych niepożądanych domieszek w postaci kamyków, zalewa ją gorącą wodą i miesza kilkakrotnie w ciągu godziny, dopóki nie rozmięknie, Kiedy glina wchłonie wodę, miesza 'ją starannie na płachcie bawełnianej bosą nogą, aż zacznie przy podnoszeniu pięty wydawać charakterystyczny odgłos. Podczas deptania nogą glina staje się w całej masie jednakowo gęsta i plastyczna, a także nieco wysycha, co ułatwia lepienie z niej naczyń.

I O

O

o |j ~'wm

ti r

i e

Rte, j. Gojin. Kolo jeónoimrczowr cztero*ponowę z krzyżakiem

0    kala / a«i w fneirtjt, b    futur    *»i    (p0-

więkMmmmi, • -- rtmt yuttumy U/af kmtm wl »y»4i, 4    ■ nmi

knyub *4    ltM| ptTrtjmmmą x*zn**i«tzo *bw«4

1mteij k«4a.    •    - wknul sląrmrmhm tmmimu krzyuka » ttęte*

utirilffj

KOŁO | UZOSKt tuzoou

W Oojin przy lepieniu naczyń u/ywano 2 typów kół: jednotarczowego dwusponowego z poprzeczką (ryc. 60) i jednołarczowego czterosponowego z krzyżakiem (ryc, 5). Oba typy kół mają o* nieruchomą, wbijaną do ziemL Podczas pracy garncarz siedział przy kole w kucki.

Oba typy kół *ą używane w Gojan -tale i od dawna. Gjergi twierdzi j« duak. że kolo dwu*pono**- z poprzeczką było i je*t używane rzadziej niż kolo z krzyżakiem i nie przez wszystkich garncarzy. Koło z poprzeczką duży do lepienia naczyń raczej mniejszych i do wyrabiania naczyń u klienta, zamawiającego garncarza do -wego domu.

Ryc. 6. Gojan. Narzędzia drewniane

b — mti. fc — IjA*

Oba typy kół były zawsze wykonywane na zamówienie garncarzy przez osoby we wsi, znające się na stolarstwie i na wzór starych kół dostarczonych im przez zainteresowanych.

Koło czterosponowe z krzyżakiem było i jest większe od koła dwusponowego z poprzeczką. Tarcza koła z krzyżakiem, używanego przez Gjergi, rna -rednicę 32 cm: wysokość sponów tego koła wynosi 9,5 cm, wysokość osi — 13 cm (rys. 5). Tarcza koła z poprzeczką ma zaś średnicę prawie o 50% mniejszą od średnicy tarczy koła z krzyżakiem, bo wynoszącą 18 cm (ryc. 60).

Koło nazywa się w Gojan — lacilla, oś koła — kunj, krzyżak — uthak. I tu podobnie jak w Yarke nazwa koła jest pochodzenia słowiańskiego.

funkcji koła w Yarke. Garn-

Funkcja koła w Gojan jest analogiczna do carze Gojan nie stosują ani nadtaczania. ani oh taczania przy prędkich obrotach koła. Naczynia budują przy wolnych obrotach koła, poruszanych w przerwach między pracą rąk nad dnem i ściankami.

Do gładzenia wybudowanych ścianek i obcinania zbędnej gliny używają noża drewnianego (ryc. 6a). łyżki drewnianej (ryc. 6b) i ściercczki ze skóry. Podczas lepienią mają także stale pod ręką naczynie z wodą do zwilżania tych narzędzi (ryc. 50).

TECHNIKA SŁDOTY DNA I ŚCIANEK KACZY*

Garncarze we wsi Gojan lepią naczynia przy pomocy technik, w zasadzie w pełni analogicznych do stosowanych przez garncarzy wsi Yarke, a więc wygniataniem z jednego kawałka dna i zaczątku ścianek oraz ślizgowo-taśmo-wym budowaniem ścianek naczyń.