image014 (48)

B. Nirnuciko, Kct<itreK<r ultJ*. \X ar«rawj 200”. l$B.M978-g34O80MI-8.< ty, WAlP2007

Teow pomawcre uczenia się 29

W przypadku Andrzeja szkoła, jaką znamy, nie jest w stanie (A) zaspokoić jego potrzeby ruchu, (B) usunąć obaw przed kompromitacją w klasie oraz (C) włączyć go do swojego programu. Chłopiec zgubił się po dziecięcych próbach urządzenia jej po swojemu. Jego bezradność jest ukryta, głównie przed samym sobą i przed innymi uczniami. Nie widać po nim przegranej, lecz ochrona samopoczucia pochłania mu wiele energii.

Teorie poznawcze uczenia się

Motywacja, niezbędna do podjęcia każdego działania i fundamentalna dla uczenia się, jest, jak już powiedziano, mocno wsparta na zjawiskach emocjonalnych. Chęć poznawania świata nie wystarczy jednak, by zgłębić jego tajemnice. Potrzebna jest właściwa organizacja, o czym świadczą kręte ścieżki kariery szkolnej Darka i Andrzeja. Zajmują się tym teorie poznawcze procesu uczenia się.

Teorie poznawcze określają uczenie się jako nabywanie gotowości do przetwarzania określonego rodzaju informacji: o przedmiotach, zjawiskach, procesach i wartościach. Informacja, rozumiana jako zmniejszenie niepewności co do stanu rzeczy, jest głównym pojęciem psychologii poznawczej, szeroko stosującej analogie (lub - jak niektórzy to określają - metafory) komputerowe. „W toku życia człowiek przyjmuje, przechowuje, interpretuje, tworzy i przekazuje za pomocą języka informacje (wiedzę, dane) i nadaje im pewną wartość (znaczenie, sens). Mówiąc potocznie, dzięki kompetencjom umysłu jednostka spostrzega rzeczywistość, zapamiętuje otrzymane informacje, myśli analitycznie i twórczo,

OCENA WARTOŚCI

KONTROLA SKUTECZNOŚCI

	(6)	Efektory	(5)	Generator
i*J				odpowiedzi

^A

(1)

(4a)

(4<)

Rejestrator	w	Pamięć		Pamięć
sygnałów	-►	świeża	-►	trwała
			<4b)

POWTARZANIE

KODOWANIE

UWAGA

Rysunek 2. Model poznawczy uczenia się

wvAv.waip.com.pl

B, Nirnucrki*. Ktnafrrnrr atołne, Warszawi 2007. ISBN 97643400141-X.« |y, WAlP2007

30 Rozdział 1.0 uczeniu się, kształceniu, wychowaniu i nauczaniu

prowadzi dyskurs z innymi ludźmi. Jako sprawca podejmuje ona działania celowe i sprawuje nad nimi poznawczą kontrolę" (Kozielecki, 1997, s. 170).

Przetwarzanie informacji w działaniach poznawczych (nazywane niekiedy „metabolizmem informacyjnym”) jest więc wieloetapowe. W przeciwieństwie do komputera, który wykonuje tylko zaprogramowane operacje i nie zmienia parametrów (pojemności, szybkości, jakości obrazu) w toku pracy, człowiek rozwija zdolność ich wykonywania, a więc uczy się tych etapów, a ponadto uczy się strategii ich wiązania w całość.

Pełny cykl obiegu informacji w procesie uczenia się przedstawia rys. 2 (por. Gagne i in., 1992, s. 23). Prostokątami oznaczono otoczenie (materialne i społeczne oraz własny organizm) i domyślne układy w psychice ucznia, strzałkami z linią ciągłą - kierunki przepływu informacji między tymi obiektami, a strzałkami z linią przerywaną - wewnętrzne procesy każdego układu, zapewniające mu sprawność działania.

Prześledźmy ten obieg informacji:

1.    Cykl zaczyna się odbiorem sygnałów (bodźców) z otoczenia, ale nie wszystkie sygnały są odbierane. „Świat atakuje nasze oczy i uszy milionami bitów [matematycznych jednostek informacji] na sekundę, z których, według większości badań, ludzie mogą zasymilować tylko pięćdziesiąt” - napisał cybernetyk H. A. Simon (1968, cyt. za Kozielecki, 1997, s. 182). Uwaga jest zatem wybiórcza i w jej polu znajdują się głównie sygnały o wartości emocjonalnej, co uzależnia poznanie od motywacji (Kolańczyk i in., 2002).

2.    Zarejestrowane sygnały, we wstępnie uporządkowanej formie, pojawiają się w pamięci świeżej (krótkotrwałej), to jest w układzie przejściowym przechowywania danych, gdzie tylko powtarzanie informacji może spowodować, że będzie dostępna dłużej niż przez kilkadziesiąt sekund. Powtarzanie wymaga wysiłku, więc i tutaj motywacja do uczenia się odgrywa zasadniczą rolę.

3.    By pozostać w pamięci trwałej (długotrwałej), to jest w układzie stałego przechowywania informacji, informacja musi być przekształcona w drodze kodowania, obrazowego (ikoniczncgo) lub werbalnego (pojęciowego), na postać właściwą dla danego ucznia. Kodowanie jest dokonywane za pomocą schematów poznawczych - skumulowanego dorobku poprzedniego uczenia się. Zastosowanie schematów poznawczych umożliwia proces myślenia, będący „łańcuchem operacji umysłowych, za pomocą których przetwarzamy informacje, czyli treści zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach” (Kozielecki, 1976, s. 352). Myślenie bywa atrakcją w toku uczenia się. lecz częściej jest dla ucznia ciężką pracą.

4.    Dzięki procesom myślenia informacja może służyć nie tylko do szybkiej reakcji na sygnał, lecz także do wytwarzania rozwiązań odroczonych problemów.