img017 (12)

oczekiwań na temac kandydata (brakowało mu jakoby umiejętności społecznych lub umiejętności rozwiązywania problemów), część zaś nie. Połowę uczestników poinformowano, że aby dobrze przeprowadzić rozmowę kwalifikacyjną, należy próbować zdobyć sympatię kandydata i że oni również powinni się o to postarać; pozostali nie otrzymali takich instrukcji. Okazało się, że badani, którzy usiłowali zdobyć sympatię rozmówcy, a żywili wobec niego negatywne oczekiwania, traktowali go bardziej przychylnie niż badani z grupy kontrolnej. Z kolei kandydaci reagowali na owo przychylniejsze traktowanie, zachowując się bardziej pozytywnie. Te pozytywniejsze zachowania powodowały, że badani prowadzący rozmowę kwalifikacyjną odbierali korzystniejsze wrażenie. Wyniki badania są krzepiące, jako że wiele sytuacji społecznych wymaga od ludzi, aby starali się współpracować. Dlatego też normy obowiązujące w takich sytuacjach mogą przyczyniać się do podważania negatywnych stereotypów (por. Snyder, 1992).

Tworzenie podtypów oraz aktywizowanie alternatywnych kategorii

Poza modyfikowaniem wewnętrznych połączeń w obrębie samego stereotypu można też umniejszać wpływ stereotypów, wzbogacając kategorię społeczną w nowe podtypy lub zastępując ją kategorią nadrzędną. Rozbijanie kategorii na podtypy polega na prezentowaniu informacji sprzecznej z aktualnym stereotypem danej grupy społecznej i odnoszącej się do stosunkowo małej liczby jej przedstawicieli (Weber i Crocker, 1983). Do tworzenia podtypów dochodzi również wówczas, gdy dowody podważające stereotyp dostarczane są przez tych członków grupy, którzy pod pewnym względem nie są dla niej reprezentatywni (na przykład są nietypowi pod względem cech demograficznych) (Weber i Crocker, 1983). Subtypizacja jest szczególnie prawdopodobna, jeśli sprzeczne ze stereotypem zachowania przedstawicieli nielubianej grupy są wyjątkowo pozytywne. W takim wypadku mogą zostać zaklasyfikowani wspólnie jako „wyjątki od reguły” (Pettigrew, 1979b). Na przykład starsi ludzie, którzy angażują się w życie publiczne, mogą zostać zaliczeni do grupy „starszych mężów stanu” (Brewer, Duli i Lui, 1981).

Wadą opisywanego mechanizmu jest to, że nie zmienia on zasadniczego stereotypu, a zatem nie poprawia wizerunku ludzi, którzy nadal kategoryzowani są jako członkowie większej grupy. Ponadto subtypizacja nie przynosi żadnych korzyści, jeśli stereotypy dotyczące nowych podtypów nic są bardziej pozytywne od stereotypów istniejących poprzednio. Kan-ter (1977) twierdzi, że kobiety pracujące w środowiskach zdominowanych przez mężczyzn zaliczane są przez tych ostatnich do następujących

STEREOTYPY

podtypów: „uwodzicielki”, „kociaki” oraz „żelazne dziewice”. Wszystkie te podgrupy kojarzone są z negatywnymi cechami. Inne badanie wykazało, że kiedy młodzi Biali dzielą Afroamerykanów na „Czarnych z getta” oraz „zamożnych Czarnych”, oba te podtypy spostrzegane są co najmniej równie negatywnie, jak cala grupa etniczna (Devine i Baker, 1991).

W redukowaniu wpływu stereotypów użyteczne może być zastępowanie danej kategorii kategorią z wyższego szczebla hierarchii (Sherif, Harvey, Wbite, Hood i Sherif, 1961). Jeśli odwołamy się do kategorii nadrzędnej (takiej jak gatunek ludzki), osoby, które uprzednio zaliczane były do grupy obcej (na przykład ludzie innej narodowości), stają się członkami szerzej pojmowanej grupy własnej. Po takim przewartościowaniu grupa obca zaczyna być spostrzegana jako podtyp grupy nadrzędnej. Wykazano, że interakcje wymagające współpracy między członkami różnych podgrup sprzyjają identyfikowaniu się z szerszą grupą (Gacrt-ner, Mann, Dovidio, Murrell i Pomare, 1989; Gaertner, Mann, Murrell i Dovidio, 1989). Na przykład uświadamianie przedstawicielom różnych podgrup etnicznych, że wszyscy należą do jednego narodu, może zmniejszać skłonność do odwoływania się do stereotypów, o ile kwestia przynależności narodowej jest ważna dla wszystkich grup etnicznych.

Zmienianie tendencyjnego etykietowania

Jeśli pomiędzy grupami istnieją oczywiste różnice, stereotypu nie można zmienić, likwidując połączenia między kategorią społeczną a kojarzonymi z nią cechami. W takich sytuacjach można jednak zmienić etykietkę danej cechy. Na przykład Brytyjczycy zapewne łatwiej wchodziliby w interakcję z Amerykanami, gdyby spostrzegali ich jako przyjacielskich i towarzyskich, a nie natrętnych i obcesowych. Podobnie jeśli emocję związaną z daną cechą uda się zmienić z negatywnej na pozytywną, stereotyp prawdopodobnie będzie znacznie mniej utrudniał relacje mię-dzygrupowe. Gdyby Amerykanie nauczyli się lubić i doceniać rezerwę wykazywaną przez Brytyjczyków, interakcje między obiema grupami mogłyby przebiegać korzystniej.

Stereotypy mogą się zmieniać i rzeczywiście się zmieniają. Proces ten, choć złożony, został już dość dobrze poznany. Biorąc pod uwagę okoliczności, w jakich może dochodzić do zmiany stereotypu, mamy prawo do ostrożnego optymizmu w prognozowaniu przyszłych interakcji między-grupowych. Uwzględniając wszystkie niezbędne warunki, można tworzyć programy działania sprzyjające zmianom negatywnych stereotypów. Techniki poprawiania relacji międzygrupowych stanowią tak istotny problem, że będziemy do nich wracać pod koniec każdego rozdziału.