IMG17

z

iwimi im

Zagreus (gr. dzagreus' - ‘wielki łowca’), przydomek —> Dionizosa (Dionizos Zagreus), syna —» Zeusa i —> Persefony (lub Zeusa i —» Demeter), przeznaczonego przez Zeusa na władcę świata. Za namową —» Hery został on rozszarpany i zjedzony przez —> tytanów. Jedynie bijące jeszcze serce zdołała uratować —» Atena. Serce to połknął Zeus (w innej wersji mitu: dał je do połknięcia —» Semele, która następnie urodziła dziecko). Dziecku Zeusa i Semele nadano imię Dionizos, tworząc niejako ciągłość postaci boga Dionizosa. W wierzeniach orfickich (mistyczny nurt religijny) mit ten stanowił integralną część misteriów Demeter i Persefony, widziano w Z. — w jego śmierci i zmartwychwstaniu -I symbol zmartwychwstania do lepszego życia.

Zefir, Zefyros (rz. —> Favonius), syn —> Astrajosa i —> Eos. ^Zoflr 1 Hiacynt Personifikacja wiatru zachodniego, choć nazywano tak również cały zachód. Przynosił wilgoć, stąd czczono go jako opiekuna roślinności. Ukochaną Z. była —> Chloris (rz. —> Rora), bogini wiosny. Jego wizerunek został przedstawiony na jednej ze ścian Wieży Wiatrów w Atenach oraz na malowidłach wazowych, gdzie często występuje razem z —> Hiacyntem. Młodzieniec nie darzył go przyjaźnią. Z zazdrości, kiedy -» Apollon rywalizował z Hiacyntem w rzucie dyskiem, Z. skierował lot dysku tak, że trafił pięknego młodzieńca w głowę. Patrz także Balios, Eros,

Ksantos.

Zelos (‘zapał, ambicja, współzawodnictwo'), syn —> Oke-anosa (bądź —»tytana —> Pallasa) i jego żony —» Styks.

Brat —> Nike, Kratosa i Bii, stanowili uosobienie siły i zwycięstwa. Pomógł —> Zeusowi walczyć z jego ojcem —» Kro-nosem, za co wraz z rodzeństwem został przeniesiony na Olimp.

Zeus, Dzeus, syn —»tytana —> Kronosa i —» Rei. Za radą —» Gai został, jako niemowlę, ukryty przez Reję w grocie, w górach —> Ida na wyspie Krecie. Małego Z. wykarmiła koza —> Amałteja, —> kureci zaś pieśniami zagłuszali płacz dziecka, aby nie usłyszał go Kronos. Gdy stał się młodzieńcem, obalił władzę Kronosa przy pomocy braci Ramię Zeusa

Zeus • 369

Hermes, Zeus i Atena

-> cyklopów i -»hekatonchejrów. Pokonawszy tytanów i -> gigantów, objął panowanie, dzieląc je z -> Posejdonem i —> Hadesem. Stał się ojcem bogów i ludzi, panem nieba, światła i piorunów. Kierował siłami przyrody i porządkiem świata. Panował na Olimpie w -»Tesalii, gdzie znajdował się jego pałac ze złota wykonany przez -> Hefajstosa, wraz ze swą piękną, lecz zazdrosną żoną -> Herą. Strzegł ładu wśród ludzi oraz czuwał nad dochowywaniem przysiąg i przestrzeganiem praw gościnności, z tej przyczyny zwany był Z. Ksenios (‘Gościnny*, Opiekun obcych'). Z powodu bezbożności króla Arkadii -»Ly-kaona, który chciał poczęstować Z. ludzkim mięsem, postanowił ukarać ludzi potopem (stąd jego przydomek Z. Lykaios). Miał bardzo liczne potomstwo. Z Herą spłodził: -»Aresa, -> Hefajstosa i -»Hebe; z licznych związków z boginiami, —»nimfami i kobietami śmiertelnymi miał m.ia: -> gracje, —» muzy, -» Persefonę, -> Apollona, -> Artemidę, —»Afrodytę, —> Hermesa, -» Dionizosa, -» Heraklesa, -» Minosa, —»Atenę. Jego synem był również —> Skaman-der. Głównymi miejscami kultu Z. były: -» Dodona ze słynną wyrocznią, jak również —> Olimpia i Nemea, gdzie od-