IMG17

28 JANUSZ TRUP1NDA

w kaplicy, walczą Krzyżacy. Walczą dwoma rodzajami oręża, stąd postaci ze Starego Testamentu, ideowej podstawy aktywności Krzyżaków, ozdobione są zasłonami, a postaci apostołów i proroków motywami architektonicznymi. Stary sposób wojowania został zamieniony na nową jakość. Synagoga nie ma opaski na oczach, jak w dekoracji Złotej Bramy. Nie jest bowiem przeciwieństwem Eklezji, ale jej poprzedniczką. Wymowa dekoracji w kaplicy pokazywać ma kontynuację, na której tak bardzo zależało Dusbur-gowi i samym Krzyżakom-uzasadniającym swoje istnienie w XIV stuleciu.

Ciuitas terrena w nauce św. Augustyna to społeczność skazana na zagładę, oddzielona wyraźnie od świata Bożego. Zło wyrażone na konsolach jest zagrożeniem, z którym nie mogą sobie poradzić możni tego świata. W kronice Dusburga znajdujemy wiele fragmentów mówiących o bezradności władców świeckich, duchownych czy choćby biskupa Chrystiana (nieskuteczna misja pokojowa) wobec pogan¹²¹. Jest to jednocześnie usprawiedliwienie walki prowadzonej przez Krzyżaków w duchu augustyńskim. Wspomniana misja biskupa Chrystiana nie przyniosła Owoców, ponieważ. Prusowie nadal byli groźni dla okoficr/nych ziem i siali spustoszenie (obraz mocno przesadzony), głównie w ziemi chełmińskiej. Celem Krzyżaków było zaprowadzenie pokoju, jak to Dusburg stwierdził po zakończeniu uciążliwej wojny z księciem Świętopełkiem pomorskim¹²². Kronikarz był przekonany, że tylko Zakon Niemiecki posługując się swoimi metodami może zwalczyć zlo, budując dzięki temu ciiritas Dei. Konsole są dramatyczne w swojej wymowie i bardzo ekspresyjne, jednak stosunkowo małe i słabo widoczne. Zło bowiem jest skazane na porażkę w walce z siłami dobra, z rycerzami Chrystusa i „nowymi Machabeuszami" - jak określał Krzyżaków Dusburg. Obecność tych ostatnich w kronice jest aż nadto widoczna, a w dekoracji kaplicy malbor* skiej znacząca¹²*.

Do tej pory nie łączono dekoracji dwóch przylegających do siebie pomieszczeń: kościoła i refektarza (Kapitularza). Warto jednak zwrócić uwagę, że stojące postaci wielkich mistrzów ukazane są rów^: nież pod architektonicznymi baldachimami, w pozach hieratycznych, pozbawionych ekspresji. Zwierzchnicy Zakonu zajmują więc miejsce świętych z kaplicy.

Dusburg, II, c- 1, s. 33; J. Trupmda, Ideologia... (jak wprzyp. 77), s. 105 i n.

^m Dusburg. III, c 67, s. 89

** V Trupinda, Ideologia... (jak w prayp. 77), S. 106 i n.

wchodzą do społeczności Bożej. Budują tradycję Zakonu, a jednocześnie stanowią wzór do naśladowania dla członków zgromadzenia. O ile dekoracja kaplicy ma charakter bardziej uniwersalny, o tyle w Kapitularzu ukierunkowana jest na Zakon Niemiecki. Obydw^fa jednak programy odwołują się do tych samych treści propagowanych przez Piotra z Dusburga. Należy też na koniec przypomnieć, że wielcy mistrzowie są w Kapitularzu ubrani w zbroje i płaszcze, wspierają się na tarczach,’ co nasuwa od razu obraz wspomniany wyżej i użyty przez Dusburga w określonym kontekście:

10) dc cctcro fratrćs confortamini in Domino et in potentia virtutis eius (11) induite vos arma Dci ut possius stare adversus insidias diaboli (12) quia non eśt nnbis conluctatio adversus camem et sanguinem sed advcn»uN principes et potestates advcrsus mundi rectores tenehrarum harum contra spiriralia nequi-tiae in caelestibus (13) propterea aedpite armatu-ram Dci ut possitis resistere in die mało et omnibus perfectis stare (14) State ergo succincti lumbos vestros in vcritatc ct induti loricam iustitiae (15) et caldati pedes in praeparatione evangclii pacis (16) in omnibus sumentes scuium fidęi in quq possitis omnia tela ncquisśimi ignea exringuere (17) et ga-lcam salutis adsumite et gladium Spiritus quod est verbum Dei

(10) W końcu bądźcie mocni w-Panu - siłą Jego poręgi. (II) Obleczcie pełną zbroję Bożą. byście mogli się ostać wobec podstępnych zakusów diabła. (12) Kie toczymy bowiem walki przeciw kiwi i ciału, lecz przeciw Zwicrzchnościom; przeciw Władzom, przeciw rządcom świata tych demnoSci, przeciw pierwiastkom duchowym zla na wyżynach niebieskich. (13) Dlatego weźde na siebie pełną zbroję Bożą* abyśćic w dzień zły zdołali się przeciwstawić i ostać, zwalczywszy wszystko. (14) Stańcie więc jdo walki] przepasawszy biodra wasze prawdą 1 oblókłszy pancerz, którym jest sprawiedliwość, (15) a obuwszy npgi w gotowość [głoszenia] dobrej nowiny o pokoju. (16) W każdym położeniu bierzcie wiarę jako tarczę, dzięki której zdołacie zgasić wszystkie rozżarzone pociski Złego. (17) Weźcie też hełm zbawienia i miecz Ducha, to jest słowo Boże [cytat wg Biblii Tysiąclecia).

Warto tu zwrócić uwagę na pomijany w literaturze wystrój katedry królewieckiej, ze względu na jej reprezentacyjny charakter bardzo istotnej dla propagandy krzyżackiej. Właśnie w Królewcu zbierali się uczestnicy wypraw na Litwę, oczekując na ich sformowanie i wyruszenie. Po powrocie tam uwieczniali własny udział i zasługi, pozostawiając swoje herby