img511 (5)

150

T

Sacrum i profanum

dziewięciu włóczni, dla bezbożnych jest jednak wąski „jak ostrze brzytwy” (Dinkart IX, 20, 3). Pod mostem Czinwat otwiera się głęboka otchłań piekła (Videvdat, 3, 7). Po tym moście przechodzą też wszyscy mistycy w trakcie swych ekstatycznych podróży do nieba, na przykład Arda Viraf¹.

Wizja świętego Pawła pokazuje nam most „wąski jak włos”, który łączy nasz świat z Rajem. Ten sam obraz znajdziemy u pisarzy i mistyków arabskich: most ów jest „cieńszy od włosa”, łączy ziemię ze sferami astralnymi i z Rajem. Całkiem jak w przekazach chrześcijańskich grzesznicy, którzy nie mogą po nim przejść, spadają do piekła. Średniowieczne legendy mówią o „moście ukrytym pod wodą”, o moście z szabli, który heros (Lancelot) musi przejść bosą stopą i z gołymi dłońmi. Most ów jest „ostrzejszy niż sierp”, przejście po nim wiąże się zaś z „cierpieniem i śmiertelną męką”. W przekazie fińskim do piekła wiedzie most najeżony igłami, gwoździami i ostrzami brzytew; stąpają po nim zmarli i szamani w ekstazie w trakcie swej podróży w zaświaty. Podobne opisy spotkać można z grubsza rzecz biorąc w każdym zakątku świata². Nota bene: w późniejszym okresie posłużono się tymi samymi obrazami, by pokazać, jak trudno zdobyć poznanie metafizyczne lub — w wypadku chrześcijaństwa — wiarę: „Trudna jest droga po cienkim ostrzu brzytwy — mówią poeci, mając na myśli uciążliwości drogi wiodącej ku najwyższemu poznaniu” (Katha-upaniszada III, 14). „Jakże ciasna jest brama i wąska droga, która prowadzi do życia, a mało jest takich, którzy ją znajdują.”³

Tych kilka przykładów symboliki mostu i bramy odnoszących się do inicjacji i śmierci pokazało nam, jakiej przemiany może doznać codzienna egzystencja i związany z nią „mały świat” (dom i znajdujące się w nim sprzęty, codzienna praca i związane z nią narzędzia) na płaszczyźnie religijnej i metafizycznej. W przeżywaniu człowieka religijnego codzienne życie doznaje przemiany; wszędzie odkrywa on „szyfry”. Nawet jego najzwyczajniejsze działanie może odnosić się do jakiegoś aktu duchowego. Droga i przejście mogą otrzymać waloryzację religijną, albowiem każda droga może symbolizować „drogę życia”, każde przejście może się stać symbolem „pielgrzymki”, wędrówki do centrum świata⁴. Jeśli posiadanie „domu” oznacza wybór stałego miejsca pobytu w świecie, pielgrzymi i asceci, wyrzekając się domu, „idąc stale przed siebie”, stale zmieniając miejsce pobytu, wyrażają dążenie do porzucenia tego świata, do porzucenia wszelkiego stałego miejsca pobytu w świecie. Dom to „gniazdo”, a — jak mówi Pańćawimsabrabmana (XI, 15, 1) — posiadanie gniazda oznacza tyle, co: posiadanie ogniska domowego, dzieci, „domu”; gniazdo jest więc symbolem świata, rodziny, wspólnoty i gospodarki. Ci, którzy wybrali poszukiwanie, drogę do Centrum, muszą wyrzec się miejsca w rodzinie i wspólnocie, muszą wyrzec się „gniazda” i poświęcić się „wędrówce” do najwyższej prawdy, którą w wysoko rozwiniętych religiach utożsamia się z Ukrytym Bogiem — Deus absconditus⁵.

1

   Por. Eliade, Szamanizm [dz. cyt., s. 393 i nast. —przyp. tłum.].

2

   Por. tamże [s. 476 i nast. — przyp. tłum.]; M. Haavio, Viaindmóinen, Eternal Sagę, Helsinki 1952, s. 112 i nast.

3

   Mt VII 14; przełożył o. Walenty Prokulski TJ. [Przyp* tłum.]

4

   Por. Eliade, Traktat o historii religii [dz. cyt., s. 428 i nast. — przyp. tłum.].

5

   Por. Coomaraswamy, The Pilgrirns Way, „Journal of the Bihar and Orissa Oriental Research Society”, t. XXII1/1937, część IV, s. 1-20.