7648594678

92 Filozofia Kanta i jej recepcja w osiemnastym i dziewiętnastym wieku

dla Schleiermachera Biblia, którą jako duchowny i teolog protestancki, studiował całe życie. Duże znaczenie ma również praca transla-torska, znajdująca wyraz w przetłumaczeniu dzieł Platona. Ponadto, na co zgodnie zwracają uwagę Schnadelbach i Hans-Georg Gadamer, hermeneutyka Schleiermachera wiąże się z postaciami Georga Antona Friedricha Asta (1778—1841), wywodzącego się ze szkoły Schellinga, oraz filologa klasycznego Friedricha Augusta Wolfa (1759—1824)¹⁴¹. Gadamer pisze: „Ukształtowanie [...] hermeneutyki jako nauki, czego dokonał Schleiermacher w sporze z filologami F.A. Wolfem i F. Astem i na drodze kontynuacji teologicznej hermeneutyki Emestiego, nie jest po prostu tylko dalszym krokiem w dziejach sztuki rozumienia. [...] także Schleiermacher nazywa w końcu swoją hermeneutykę »teorią sztuki«, ale w całkiem innym, systematycznym sensie. Poszukuje on teoretycznego uzasadnienia wspólnego teologom i filologom postępowania i wychodząc poza obie te postawy, cofa się ku bardziej pierwotnej relacji rozumienia idei”¹⁴². Z racji tego, że hermeneutyka postrzegana jest jako metoda rozumienia¹⁴³, wskazać można przede wszystkim jej metodologiczny charakter.

Hermeneutyka Schleiermachera, sformułowana pod koniec jego życia¹⁴⁴, znalazła kontynuację w filozofii Wilhelma Diltheya. Twórca przełomu antypozytywistycznego jest autorem rozprawy Leben Schle-iermachers (Życie Schleiermachera, 1870), zapowiadanej jako dzieło dwutomowe, choć tom drugi ukazał się dopiero po śmierci Diltheya, a mianowicie w 1922 roku. Dilthey bardzo wysoko cenił Schleiermachera, o którym — w kontekście hermeneutyki — napisał: „Efektywna hermeneutyka mogła narodzić się tylko w umyśle, w którym wirtuozeria filologicznej interpretacji łączyła się z autentycznym talentem filozoficznym. Kimś takim był Schleiermacher”¹⁴⁵. Badania nad myślą Schleiermachera zaowocowały zainteresowaniem hermeneutyką i roz-

¹⁴¹    Zob. H. Schnadelbach: Filozofia w Niemczech 1831—1933. Tłum. K. Krzemieniowa. Warszawa 1992, s. 180 i nast. Zob. także M. Potępa: F. Ast i F.A. Wolf — dwaj przedstawiciele hermeneutyki romantycznej. „Edukacja Filozoficzna" 1992, nr 13, s. 152—162.

¹⁴²    H.-G. Gadamer: Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłum. B. Baran. Kraków 1993, s. 183.

¹⁴³    Zob. A. Bronk: Rozumienie — dzieje —język..., s. 23—34.

¹⁴⁴    Badacze zgodnie wskazują odczyt Schleiermachera z roku 1829 zatytułowany Uber den Begńff der Hermeneutik, mit Bezug auf F.A. Wolfs Andeutungen und Asts Lehrbuch (O pojęciu hermeneutyki, z nawiązaniem do uwag F.A. Wolfa i podręcznika Asta). Zob. H. Schnadelbach: Filozofia w Niemczech 1831—1933..., s. 180; A. Przyłębski: Hermeneutyczny zwrot filozofii..., s. 57—78.

¹⁴⁵    W. Dilthey: Powstanie hermeneutyki. W: Idem: Pisma estetyczne. Tłum. K. Krzemieniowa. Oprać. Z. Kuderowicz. Warszawa 1982, s. 304.