7648594619

36 Filozofia Kanta i jej recepcja w osiemnastym i dziewiętnastym wieku

ostatnie zdanie z Krytyki czystego rozumu: „Jedynie droga krytyczna stoi jeszcze otworem. Jeżeli czytelnik miał tyle cierpliwości i uprzejmości, by przebyć ją wraz ze mną, to może teraz osądzić, czy nie powinien, jeżeli ma ochotę, przyczynić się ze swej strony do zamienienia tej ścieżki na szeroki gościniec, [i] to, czego wieki nie mogły dokonać, osiągnąć jeszcze przed upływem tego wieku, mianowicie żeby doprowadzić rozum ludzki do pełnego zadowolenia w tym, co zawsze, ale dotychczas nadaremnie, budziło jego ciekawość"⁷⁷. Tu też najpełniej wyraża się jeszcze inny zamiar Kanta, zaznaczony w pełni w tytule Prolegomenów. .., w którym autor sygnalizuje odwołanie do przyszłej metafizyki. Samo jego sformułowanie świadczy o tym, że Kant do końca pozostał wiemy swej krytycznej postawie. Potwierdza to wówczas, gdy mówi o trzech koniecznych stadiach metafizyki, którymi są: stadium dogmatyczne, stadium sceptyczne oraz stadium transcendentalne⁷⁸. Niezwykle trafnie intencje Kanta ujął Marek Kazimierczak, który pisał: „Kant poprzez swój krytycyzm położył kres tradycyjnie uprawianej dogmatycznej metafizyce, kładąc podwaliny pod metafizykę przez krytycyzm oczyszczoną"⁷⁹. Problem metafizyki sprowadza się zatem do tego — iw tym tkwi również źródło różnorodności interpretacji Kan-towskiej metafizyki — że w gruncie rzeczy pytanie krytyczne jest pytaniem o prawomocność poznania. Pytanie o możliwość krytycznego zbadania metafizyki staje się de facto pytaniem teoriopoznawczym. Dlatego też zasadnicze rozbieżności między filozofami reprezentującymi odmienne rozumienie filozofii Kanta dotyczą następującego problemu: czy Kantowskie pytanie jest pytaniem o metafizykę, czy też o prawomocność naszego poznania? W odpowiedzi na to pytanie później polaryzują się na przykład stanowiska neokantyzmu⁸⁰. Podkreślić trzeba również, że Kanta koncepcję transcendentalizmu należy bezwzględnie związać z jego koncepcją rozwoju metafizyki. Filozof poświęcił jej między innymi swą Logikę. Począwszy od roku 1765, prowadził wykłady z logiki. Nie wydał ich jednak w postaci książkowej. Uczynił to dopiero w 1800 roku jego uczeń Gottlob Benjamin Jasche (1762— 1842)⁸¹. W celu potwierdzenia tych faktów trzeba przytoczyć również

⁷⁷    Ibidem, B 884.

⁷⁸    Zob. I. Kant: Welches sind die wirklichen Fortschńtte..., s. 615.

⁷⁹    M. Kazimierczak: Poznawcze i pozapoznawcze wartości metafizyki. W: Wartości i wartościowania w histońi filozofii. Mateńaly z ogólnopolskiej konferencji naukowej — Karpacz 1988. Red. K. Bal i J. Gajda. Cz. 2. Wrocław 1992, s. 131.

⁸⁰    Zob. W. Flach: Die Idee der Transzendentalphilosophie. Immanuel Kant. Wurzburg

2002.

⁸¹    I. Kant: Logik In: Idem: Werkausgabe... Wydanie polskie: Logika. Podręcznik do wykładów. Tłum. A. Banaszkiewicz. Gdańsk 2005.