img907 (3)

2.    blokadę Środkowego toru powietrza w jamie ustnej i szczelinę utworzoną z jednej lub obydwu stron języka, por. [1], [ł],

3.    na tyle szybko po sobie następuje kilkakrotne zwarcie i rozwarcie (szczelina) określonych artykulatorów, że należy mówić o współwystępowaniu dwóch typów przeszkody, na jaką napotyka powietrze, por. [r].

Ze względu na miejsce, w którym powstaje szczelina (otwarcie), sonanty dzielimy na dwie grupy, a mianowicie:

a)    półotwarte nosowe — artykułowane w ten sposób, że w obrębie jamy ustnej obserwujemy całkowite zbliżenie się (zwarcie) jakichś artykulatorów, które blokują przepływ powietrza na zewnątrz. W tym samym czasie języczek podniebienia miękkiego zajmuje pozycję umożliwiającą swobodny przepływ powietrza do jamy nosowej i tylko przez nią może ono wydostać się na zewnątrz,

b)    półotwarte ustne zwane też płynnymi — artykułowane są przy ustnym położeniu języczka podniebienia miękkiego, co powoduje, że cały strumień powietrza wydostającego się z płuc tłoczony jest do jamy ustnej i tylko przez jamę ustną wydostaje się na zewnątrz.

Do spółgłosek półotwartych nosowych zaliczymy następujące dźwięki:

a) dwu wargowe:

[m] — nie występuje przed [i] oraz [i], a także w wygłosie absolutnym po bezdźwięcznej, por.:

[m] mama — [mama] tam — [tam]

[ m] — obligatoryjnie pojawia się w obustronnym sąsiedztwie bezdźwięcznych i w wygłosie po bezdźwięcznej, w nagłosie przed bezdźwięczną pojawienie się [ m] jest fakultatywne, por.:

[m] pasm — [pasm]

kosmki — [kosmk’i] msza — [mśa] albo [mśa]

[m’] — występuje bezpośrednio przed [i] lub [i], por.:

[m’] — miłość — [m’iuość] ziemia — [źem’ia]

[")] — fakultatywnie pojawia się jako realizacja litery m przed [v], [v’]> [f] lub [f ]. Połączenia literowe mw, mf mogą być jednak wariantywnie realizowane. Zamiast szczelinowej głoski [rrj] może pojawić się w takich wypadkach głoska [m] lub [u], por.:

["]] tramwaj — [tralT]vai] albo [tramvai] albo [trauyaf]

amfibia — [arrjf ib’ia] albo [amfibia] albo [auf’ib’ia] Charakteryzowana tutaj głoska [rrj] może także fakultatywnie pojawić się jako dźwiękowa realizacja n występującego przed w lub /. Wówczas alternuje ona z głoskami [u], [n], lub szczelinową głoską [n], por.:

konwalia — [kon]varia] albo [kouval’ia], albo [konval’m], albo | konvalMa]

b) przedniojęzykowo-zębowe:

[n] — nigdy nie występuje bezpośrednio przed [i] oraz [i], a także w obu-■.imnnie bezdźwięcznym sąsiedztwie, nie pojawia się również przed pauzą po br/.dźwięcznej, por.:

[n] noc — [noc] ton — [ton]

[n’] — fakultatywnie pojawia się na końcu wyrazu przed nagłosowym [i] luli |i] w wymowie utrzymanej w tempie allegro (zob. Sawicka 1995: 133), por.:

pan Jan — [pan’ ian] pan Igor — [panMgor] syn Jana — [syn’ iana]

O¹

ton jego głosu — [ton’ iego guosu]

L? U ⁿ

|n] — obligatoryjnie występuje w obustronnym sąsiedztwie bezdźwięcznych i przed pauzą po bezdźwięcznej, por.:

[ i}] piosnka — [p’iosnka] czosnku —- [cosnku]

|n] — to głoska, która fakultatywnie pojawia się:

.i) piko fonetyczny odpowiednik n w połączeniach literowych nw, nf. Wówczas zamiast głoski [n] mogą pojawić się dźwięki [n] lub najczęściej [u], por.: inwalida — [inval’ida] albo [inval’ida], albo najczęściej [iuval’ida]; b) piko fonetyczny odpowiednik n w połączeniach literowych ns, nz, nchi — wówczas zamiast głoski [ń] mogą pojawić się dźwięki [n] lub najczęściej [u], por.:

benzyna — [benzyna] albo [benzyna], albo najczęściej [beuzyna] inspektor— [inspektor] — [inspektor], albo najczęściej [iuspektor] i ) piko fonetyczny odpowiednik n w połączeniach literowych nsi, nzi — wówczas zamiast głoski [n] mogą pojawić się dźwięki [u], [n], [ń] lub [T], por.:

57