img972

równo...style indywidualne, jak też zbiorowe, np. style uniwersalne, style kierunków, prądów literackich, style genologiczne, style związane z określoną techniką pisarską (np. styl ucinkowy, styl nominalny itd.). Ż socjolingwistycznego punktu widzenia na uwagę zasługują liczne odmiany stylowe służące uwydatnieniu języka danych środowisk społecznych oraz danych aktów mowy.

Stanowi więc JA twór niezwykle złożony. Można w nim odnaleźć wszystkie odmiany współczesnego języka, nie tylko ogólne. Przynależy do języka ogólnego w swym zasadniczym trzonie, ale i przerasta go. Stan synchroniczny JA nie pokrywa się ze stanem synchronicznym języków użytkowych, komunikacyjnych. Podlega normom i zarazem wyłamuje się normom. Przynosi realizacje wzorcowe i antywzorcowe. Wszystko jest w nim możliwe.

Język artystyczny gwary (język folkloru)

W opisie cech tego języka opieram się głównie na rozprawach wybitnego jego znawcy Jerzego Bartmińskiego⁴⁵. Zdaniem tego badacza język ludowy różnicuje jsię na:

jy język konwersacyjny (nie-folklor) — folklor (odmiana arstystycz-

na),

2)    folklor wierszowany — folklor niewierszowany,

3)    folklor wierszowany śpiewany — folklor wierszowany mówiony.

Nie uwzględniając różnic między meliczną a recytacyjną odmianą

poezji ludowej, poprzestanę na omówieniu zasadniczych cech języka folkloru w opozycji do gwary, tj, języka potocznego, a następnie w ..opozycji do języka artystycznego ogólnego. Język folkloru ma wiele cech wspólnych z gwarą danego regionu, różni się jednak od niej znacznie: 1) język folkloru oddala się od gwary potocznej swoim nacechowaniem estetycznym, jak pisze J. Bartmiński: „teksty folkloru jako teksty artystyczne mają w intencji wykonawców być niezwykłe: czułe, patetyczne, uroczyste, wyszukane”⁴⁶ itd.; 2) język folkloru jest ograniczony do określonego zespołu tematów (motywów), podczas gdy gwara „obsługuje mnóstwo różnorodnych sytuacji życiowych”⁴⁷; 3) język folkloru funkcjonuje w określonych sytuacjach komunikacyjnych, przeważnie obrzędowych: wesela, posiady, zabawy; 4) język folkloru na skutek wędrówek tekstów ma wiele cech interdialektalnych w zakresie fonetyki, mor-

⁴⁵    J. Bartmiński:    O języku folkloru. Wrocław—Warszawa—Kraków—

Gdańsk 1973; a zwłaszcza książkę tego autora: O derywacji stylistycznej...

⁴⁶    J. Bartmiński: O derywacji stylistycznej..., s. 132.

⁴⁷    Tamże, s. 132.

88