IMG
95 (15)

SPRAWA „HE1NRECHA" XLIX

średnich informacji na temat wpływu, jaki Oleszkie-1 wicz wywarł na Mickiewicza, nie mamy. Domyślać się , jedynie możemy, na czym polegać mogła bliskość obu • myślicieli. Oleszkiewicz, mason, i mistyk, wyzinawcM Saint-Martiria, prowadził z Mickiewiczem dyskusje na tematy religijne, atakując rozum, opowiadając o swoich proroczych wizjach, według których_świat miał się-odrodzić w duchu miłości ewangelicznej. Mickiewicz ] z rezerwą odnosił się wówczas do tych wywodów, choć 1 szczerze lubił malarza, powszechnie szanowanego z racji jego niezwykłej ofiarności i życzliwości dla ludzi, j Dopiero po śmierci Oleszkiewicza, o której wieść dotarła do poety w Rzymie, Mickiewicz otoczył szczegół- j nym kultem postać .mistyka, któremu zawdzięczał — jakby wynikało z Ustępu -— przekonanie o bezpośredniej interwencji boskiej w sprawy ludzkie, przejawiającej się poprzez wielkie kataklizmy dziejowe. J Mniej wiadomości mamy o związkach, jakie~tączyly Mickiewicza z drugim z wymienionych Polaków | księdzem Stanisławem Chołoniewskim. Spotkał go Mickiewicz w Rzymie, gdzie Chołoniewski studiował teologię. W latach późniejszych ks. Chołoniewski wystąpił jako skrajnie reakcyjny pisarz katolicki. W okresie, w którym zetknął 'się z Mickiewiczem, był pod wpływem La-menfnais’go. Można więc sądzić, żer interesował się społeczną rolą religii i polemiką z racjonalizmem, której poświęcony był tłumaczony przez niego Esstd sur l’indif-ference en mali ere de religion (Szkic o obojętności w rzeczach wiary) Lamenmai«’go. Prawdopodobnie te właśnie zainteresowania zbliżyły go z Mickiewiczem. Chołoniewskiego Mickiewicz cenił wysoko, skoro w r. 1832 tak pisał: „...Przyjaźń jest za słabym wyrazem: mara dla niego wdzięczność i uwielbienie. Wiele moi winienem, wiele pociechy, wiele chwil szczęśliwych i nowy widok świata, Łudzi i nauk“ (z listu do Julii Rzewuskiej z 27 marca 1832).

Kogo miał na myśli Mickiewicz, pisząc o „człowieku, który się nazywa Heinrech“, nie wiadomo z pewnością. Istnieje przypuszczenie (wysunął je Stanisław Łempic-k:) ¹, że jest to przekręcone przez poetę nazwisko mistyka niemieckiego, lekarza Johanna Christiana Hein-rofcha, z którym Mickiewicz mógł zetknąć się w czasie pobytu w Dreźnie. Rzeczywiście, istnieją zbieżności między pismami filozoficznymi Heinrotha a systemem Mickiewicza, są to jednak zbieżności w zakresie idei wspólnych wielu ówczesnym myślicielom religijnym. Dowodów rozstrzygających na razie brak.

Nie ulega natomiast wątpliwości, że istotny i głęboki „wpływ wywarł na..Mickiewicza Felicitć de Lamennais, • ksiądz francuski, szeroko wówczas znany pisarz katolicki. Lamennais zaczął swoją karierę jako obrońca praw Kościoła i władzy królewskiej, zażarty przeciwnik

1

St. Ł e m p i c k i, Tak zwany „Hcinrech" w autografie „Ksiąg pielgrzymstwa polskiego“ Adama Mickiewicza, »Pamiętnik, Literacki¹, XXXVIII (1948).

Bibl. Nar. Ser. 1, Nr 17 (Mickiewicz: Księgi Narodu)