IMGX73

198 •wPochwala malarstwa

sława Wiesiołowska) czy praca w szkołach powszechnych i pensjach. Nawet duże pieniądze nie zawsze pozwalały na realizację aspiracji. Rzeź-biarka Teofila Certowicz, pochodząca z zamożnego ziemiaństwa, nauczająca w szkole Bronisławy Wiesiołowskiej, z własnych funduszy założyła w 1897 roku w Krakowie Szkołę Sztuk Pięknych dla Kobiet, w której uczyli między innymi Malczewski i Tetmajer. Po czterech latach przedsięwzięcie to zakończyło się bankructwem. Stan majątkowy większości kobiet-artystek jest trudny do odtworzenia, zwłaszcza niełatwo określić, jaki udział w ich dochodach miały honoraria za prace artystyczne. Chociaż uprawiały sztukę zawodowo, nie z niej głównie żyły, o czym najlepiej świadczy przykład Boznańskiej - artystki, która odniosła prawdziwy, także komercyjny sukces, miała liczną, zamożną (choć raczej polską) klientelę, a jednak do końca życia w 1940 roku utrzymanie (a mieszkała od 1898 roku w Paryżu) zapewniała jej kamienica przy ulicy Wolskiej w Krakowie.

Tym, co różni artystki omawianego pokolenia od ich poprzedniczek uprawiających sztukę w pierwszej połowie XIX stulecia, jest - poza bardziej systematycznym wykształceniem - udział w zinstytucjonalizowanym życiu artystycznym, będący głównym świadectwem i miarą ich profesjonalnego statusu. Należy dodać, że dziewiętnastowieczna instytucjonalizacja sztuki objęła nie tylko wykształcenie, lecz także różne formy mecenatu i odbioru, co znacznie ograniczyło szanse twórczości niemieszczącej się w panujących konwencjach i normach, jaką często była sztuka kobiet¹⁷. Większość artystek pokolenia Boznańskiej wystawiała w głównych krajowych galeriach - warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych", w krakowskim i lwowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych oraz w renomowanych salonach Krywulta i Ungera" — niektóre dużo i regularnie. Do rzadkości należały jednak wystawy indywidualne. W Warszawie wyjątkiem była wystawa piętnastu szkiców do obrazów Bilińskiej, zorganizowana w Zachęcie w roku jej śmierci (1893). Następnym indywidualnym pokazem tamże była dopiero wystawa Melanii Mutermilch (Meli Muter) w 1907 roku, ar-

43. Maria Podlcwska Autoportret, około 1900-1905