Stanisław Palka
Kształcenie, realizowane głównie w szkole, obejmuje dwa równorzędne składniki:
a) nauczanie, pojmowane jako kierowanie przez nauczycieli procesem uczenia się dzieci, młodzieży i dorosłych (uczenie rozumiane tu jest jako opanowywanie wiadomości i umiejętności),
b) wychowanie intelektualne, na które składają się:
♦ kształtowanie i rozwijanie zdolności poznawczych uczniów, przede wszystkim myślenia, pamięci, uwagi,
♦ kształtowanie i rozwijanie zainteresowań poznawczych uczniów, związanych różnymi dziedzinami poznania szkolnego i pozaszkolnego,
♦ kształtowaniem postaw poznawczych związanych z motywacją poznawczą, pasją poznawczą, dążeniem do prawdy jako naczelnej wartości poznawczej.
Z kształceniem związane jest samokształcenie uczniów, pośrednio sterowane przez nauczycieli W toku kształcenia szkolnego realizowane bywa nie tylko wychowanie intelektualne, lecz także wychowanie moralne (społeczno-moralne), wychowanie estetyczne i wychowanie zdrowotne. Ponadto w proces kształcenia szkolnego włączone są współcześnie elementy profilaktyki, w związku ze zjawiskami patologii społecznej uczniów takimi jak m.in. agresja, stosowanie środków odurzających, wymuszanie.
Proces kształcenia obejmuje ciąg działań służących realizacji celów kształcenia, a na działania te składają się dobór i układ treści, dobór metod i technik kształcenia, dobór form organizacji procesu kształcenia (lekcji, nauki domowej, wycieczki, zajęć pozalekcyjnych) i dobór form organizacji pracy uczniów (pracy zbiorowej, pracy grupowej jednolitej lub zróżnicowanej w grupach homogenicznych lub heterogenicznych), pracy indywidualnej jednolitej lub zróżnicowanej, dobór środków materialnych, pomocy szkolnych. W skład procesu kształcenia zorientowanego na cele wyprowadzane z określonego kanonu aksjologicznego wchodzą także kontrola i ocena efektów kształcenia - kontrola i ocena poziomu realizacji celów kształcenia.