PICT6352

krotnych problemów zwieranych z procesem kształcenia i wychowania. Odno-„a się one głównie do wszelkich procesów wychowawczych mających wpływ „a psychofizyczny i społeczny rozwój jednostki. Badan,.. ,c me zawsze ,d_ą w parze z. potrzebami praktyki. Niekiedy wyprzedzają ja. „mym razem s„ przez Ilią wyprzedzane. Zawsze jednak powinny służyć praktyce kształcenia iwycho-wania^gdyż teoria uogólnia zjawiska i wskazuje na zasady, które prakty ka stosuje Teoretyczne hada.tia pedagogiczne odnoś,c sif mogą do wielu zagadnten, w tym nt.tn. do wykrywania prawidłowości związanych z przebiegiem procesów

wychowawczych, zasad uczenia się, prawidłowość, zapannylywama. podstaw wielostronnego kształcenia, znaczenia kar i nagród w wychowań,u, granic uspołecznienia szkoły, itp. Wyniki tych badań, mają zazwyczaj odmestente do prak-tyki, /. którą wiąże ją problematyka badawcza.

b) Badania diagnostyczne

Badania, które zmierzają do rozpoznania pewnych stanów rzeczy odnoszących się do instytucji, obiektów, osób. zjawisk czy procesów nazywamy badaniami diagnostycznymi (diagnoza z gr. diagnosis rozpoznanie). Wynikiem badań diagnostycznych jest wszechstronny opis cccii i właściwości ja-

nic tylko w badaniach naukowych, ale także w życiu codziennym, ponieważ ciągle dążymy do rozpoznania istoty jakiegoś stanu rzeczy, przewidywania przebiegu pewnych zdarzeń, dokonania oceny kogoś lub czegoś, opierając się na obserwacji instytucji, obiektów, przedmiotów lub na występujących objawach.

Diagnozę przeprowadzamy zazwyczaj wówczas, kiedy z jakiś względów, np. z uwagi na szybki rozwój nauki i techniki, z powodu zmieniających się uwarunkowań społecznych czy politycznych, występujących nieprawidłowości w funkcjonowaniu instytucji, itp. uznajemy dany stan rzeczy, np. stan opieki lekarskiej, stan bezpieczeństwa na drogach czy poziom nauczania w szkołach, itp. za niezadowalający lub odbiegający od oczekiwanego. Badania diagnostyczne mają wówczas na celu ustalenie pewnych stanów rzeczy, wyjaśnienia przyczyn ich powstania oraz podjęcia decyzji dotyczących działań naprawczych. Aby diagnozę przeprowadzić, niezbędna jest pewna wiedza ogólna oraz. doświadczenie umożliwiające postawienie trafnej diagnozy, dokonania jej opisu jakościowego i oceny danego zjawiska. Bez rzetelnego rozpoznania funkcjonowania badanej instytucji lub interesującego badacza zjawiska, nic jest możliwe przeprowadzenie zmian i usprawnień.

wJ^C^^nCbadll"^ia    mają na celu rozpoznanie funkcjortó-

^{,nSty,UCJ1 osvv,ato}'^vo-wycliowaw_Czycl,. dokonanie ich opisu, rozpoznanie

pr/ebicgu procesu wychowań..-. , uczenia su;, jak i uaaknia dynamiki a-c w.uua tych mslytucj. , procesów pcdapogjcmych. w oparciu o „ych prawidłowości związanych z kształceniem i wychowaniem /alic^⁰*^

nycli, aspiracji edukacyjnych, itp.

zainteresowań, zdolności spccjal-

Diagnoza pedagogiczna może odnosić się do opisu jakiegoś zjawiska cruov uczniowskiej czy instytucji oświatowo-wychowawczej. Przeprowadzamy ją wów czas. gdy w szkołach, bądź w procesie kształcenia i wychowania pojawiają sic pewne zakłócenia. Mogą nimi być zakłócenia związane z właściwym funkcjono-wanicin szkół i placówek różnych typów i stopni czy całego systemu oświatoweeo niską efektywnością pracy, trudną sytuacją materialną czy kadrową szkolnictwa, trudnościami finansowymi oświaty, niskim poziomem nauczania, nierównością w dostępie dzieci i młodzieży do różnych szczebli kształcenia, nasilającym się w szkole zjawiskiem przemocy, narkomanii, alkoholizmu, nawarstwiającymi sic trudnościami wychowawczymi, itp. Celem takiej diagnozy jest rozpoznanie owych zaburzeń czy nieprawidłowości w funkcjonowaniu tych instytucji, wskazanie na przyczyny jak i uchwycenie zmian w ich pracy, które zostały przez owe zaburzenia spowodowane. Diagnoza taka ma także na celu zaproponowanie odpowiednich środków zaradczych oraz kierunków zmian. Pełne rozpoznanie poziomu funkcjonowania systemu oświatowego jak i jego poszczególnych podsystemów jest szczególnie ważne wówczas, gdy zachodzi potrzeba wdrożenia reform oświatowych. wprowadzenia innowacji pedagogicznych, dokonania zmian w programach nauczania, w systemie kształcenia nauczycieli, itp.

Diagnozę pedagogiczną przeprowadza się także do indywidualnego przypadku. Dotyczy ona głównie analizy jednostkowych losów jednostki. Opiera się ona najczęściej na bezpośredniej obserwacji jednostki, która sprawia trudności wychowawcze lub gdy jej postępowanie uznajemy za niewłaściwe i społecznie nieakceptowane. Diagnoza taka może opierać się także na analizie dokumentów czy wytworów działania tej jednostki. Gruntowne rozpoznanie indywidualnego przypadku, stanowi podstawę do podjęcia działań korygujących jej zachowanie czy postępowanie. Diagnoza przypadku, wymaga od osoby ją przeprowadzającej nie tylko pewnej wiedzy ogólnej o obserwowanych jednostkach, ale także wiedzy o środowisku, w którym jednostka przebywa, np. o klasie lub grupie uczniowskiej, itp. Wiedza ta, obok obserwacji bezpośredniej, stanowi podstawę do oceny zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.

Pedagogiczne badania diagnostyczne pełnią podstawową rolę przy wprowadzaniu zmian strukturalnych, programowych, prawnych czy instytucjonalnych w systemie oświatowym lub przy modyfikowaniu czy doskonaleniu form i metod pracy wychowawczej. Każda próba wprowadzenia zmian w funkcjonowaniu szkół czy placówek oświatowych, w szczególności, gdy zmiany te mają charakter glo-

21