LastScan33

wego, określany w koncepcji Niemczyńskiego jako poziom osobowościowej organizacji działania. Jest to czas w rozwoju, kiedy w jedną całość połączona zostaje aktywność odnosząca się do aktualnej rzeczywistości z aktywnością podmiotu odnoszącą się do przyszłości, projektowanej zgodnie z wizją przyszłego kształtu własnego życia. Na kolejnym etapie rozwoju, określanym przez Niemczyńskiego jako dopełnienie osobowościowej organizacji działania, wizje własnego życia zostają zintegrowane z kontekstem społeczno-historycznym. Proces urzeczywistniania wizji pełnego kształtu własnego życia wymaga od młodego dorosłego rozpoznania sensu zdarzeń w świecie i ich znaczenia dla możliwości realizowania jego zamierzeń. Proces ten wyraża autonomię jednostki. Jednak dopiero wówczas, gdy człowiek staje się odpowiedzialny za własny rozwój, można mówić o autonomii jednostki jako osoby. Wydaje się, że jest to możliwe w późnej dorosłości, na kolejnym poziomie - eksterioryzacji i finalnej integracji osobowościowej organizacji zachowania, kiedy człowiek osiąga wewnętrzną spójność w obrębie konstrukcji osobowości i jej ekspresji.

Problem sensu życia

Autonomia, możliwość realizacji własnego świata celów i wartości, to często wymieniane cechy osobowości dojrzałej. Młody dorosły może już zmagać się z problemem sensu własnego życia (Obuchowski, 1977), bowiem uniezależnia się od mechanizmu nastawień emocjonalnych, a także nie tylko tworzy koncepcję własnego życia, ale podejmuje też próby jej realizacji w różnych dziedzinach aktywności. W ten sposób sprawdza swoje wybory i konfrontuje osiągnięcia z zamierzeniami. Według Levinsona (1990) człowiek znajdujący się w tej fazie rozwoju dokonuje ocen swoich pierwszych, autonomicznych decyzji i wyborów, które następnie poddaje takim modyfikacjom, aby służyły podtrzymaniu własnej tożsamości, oraz zbliżały go do osiągnięcia zamierzonych celów. Szczególne natężenie tego procesu przypada, zdaniem autora, na okres między 28. a 33. r.ż. Wielu młodych ludzi sprawdza i ocenia swoje wybory życiowe w kontekście wcześniejszych planów, oczekiwań i marzeń. Nieraz decyzje te dalekie są od wyznawanych ideałów, bowiem młodzi dorośli podejmują je zanim posiądą wystarczające dla ich oceny doświadczenie. Pierwsze doświadczenia „dorosłego życia” związane z nowymi rolami: zawodową, czy rodzinną, stawiają młodych dorosłych wobec pytania, czy np. zawód, albo relacje intymne zgodne są z wcześniejszymi marzeniami, czy też stanowią wynik konformizmu lub sprzeciwu wobec oczekiwań rodziców i innych znaczących osób. Osoby, które w wyniku tej konfrontacji, doświadczają poczucia niespełnienia albo zmieniają swoją aktywność w ważnych dla nich obszarach, oraz nie potrafią zdobyć się na zmianę, przeżywają kryzys.

Większość badanych przez Goulda (Levinson, Gooden, 1985) kobiet i mężczyzn w 30. r.ż. było niezadowolonych z ważnych dziedzin swojego życia. Niezadowolenie młodych dorosłych wynika, jego zdaniem, nie tyle z negatywnego bilansu realizacji zamierzeń pod koniec wczesnej dorosłości, co ze zmiany pragnień i oczekiwań wobec życia, a także w wyniku odkrywania w sobie nowych talentów. Prowadzi to z jednej strony do wystąpienia szeregu napięć w obrębie „Ja”, z drugiej, przyczynia się do pogłębiania poczucia własnej tożsamości.

6.6. Podsumowanie

1.    Przegląd badań i koncepcji opisujących zmiany, jakie są udziałem człowieka we wczesnej dorosłości, pozwala stwierdzić, że okres ten nie jest tak precyzyjnie opisywany jak dzieciństwo czy adolescencja. Można wyróżnić dwa główne powody tego stanu rzeczy : (1) „dorosłość” względnie niedawno stała się przedmiotem badań psychologii rozwojowej, (2) indywidualny charakter dróg rozwoju człowieka dorosłego utrudnia prowadzenie badań i określenie uniwersalnych prawidłowości rozwojowych w tym okresie.

2.    Dorosłość opisywana jest w kategoriach dojrzałości biologicznej i psychicznej jednostki, oraz niezależności społecznej i ekonomicznej. W próbach periodyzacji tego okresu, w których wyodrębnia się wczesną dorosłość, najczęściej stosowane są następujące kryteria: zadania rozwojowe (Havighurst), kryzysy życiowe (Erikson) i zmiany w strukturze życia (Levinson).

3.    W okresie wczesnej dorosłości (od 20.-23. do 35.—40. r.ż.) obserwuje się nadal wzrost sprawności fizycznej, oraz doskonalenie się niektórych funkcji w obrębie narządów zmysłu (wzrasta wrażliwość na światło, polepsza się ostrość słuchu), chociaż pewne czynniki, takie jak siedzący tryb życia, nałogi (np. palenie papierosów), liczne stresy, mogą powodować pogarszanie się kondycji fizycznej już we wczesnej dorosłości.

4.    Aktywność człowieka w tej fazie rozwoju, koncentruje się wokół dwóch dziedzin życia: pracy zawodowej oraz własnej rodziny. Jednak stopień zaangażowania w nie zależy od płci. Mężczyźni realizują się głównie w pracy zawodowej, a kobiety bardziej pochłonięte są życiem rodzinnym. Wiele kobiet czerpie satysfakcję z pracy zawodowej, stając wówczas wobec dylematu: obowiązki rodzinne czy zawodowe.

5.    Sprawność umysłowa młodych dorosłych określana w oparciu o tradycyjne testy psychometryczne utrzymuje się na stałym, wysokim poziomie, a pod koniec tego okresu wykazuje tendencję do obniżania się, szczególnie w zakresie formalnego, abstrakcyjnego rozumowania. Jednak rozwiązywanie codziennych problemów i różnorodnych konfliktów, nieodłącznie związanych z dorosłym życiem, stymuluje rozwój poznawczy młodych dorosłych w kierunku tzw. postformalnych struktur poznawczych. Stanowią one podstawę kształtowania się nowych, specyficznych cech myślenia, takich jak relatywizm, dialektyczność i systemowy charakter. Na obecnym etapie badań wydaje się, że własności te wyrażają nie tyle kształtowanie się nowego stadium rozwojowego ile raczej jakościowo nowych sposobów lub stylów myślenia w okresie wczesnej dorosłości.

6.    Istotną rolę w adaptacji do warunków dorosłego życia odgrywa system wartości leżący u podstaw młodzieńczych ideałów realizowanych w konkretnej rzeczywistości. Po fazie przejściowego relatywizmu w rozumowaniu moralnym, młodzi dorośli ujmują wartości w kategoriach ogólnych praw i uniwersalnych zasad, doceniając znaczenie umowy społecznej.

7.    Autorzy opisujący osobowość młodego człowieka zwracają uwagę na takie zmiany jak: podtrzymywanie i dopełnienie poczucia własnej tożsamości, rozwój autonomii związanej z niezależnością w podejmowaniu decyzji i braniem za nie odpowiedzialności.