m10 (2)

2.3. Przegląd metod badawczych stosowanych w naukach społecznych 55

-    samo wykonanie badań, czyli zbieranie danych (przeprowadzenie ankiety),

-    opracowywanie wyników i weryfikacji danych.

Podstawowym sposobem postępowania w celu badania cech i zjawisk przez ustalanie różnic występujących między nimi z punktu widzenia miejsca i czasu są metody opisowe, występujące w różnych odmianach.

Metody opisowo-analityczne polegają na dokładnym opisie cech i zdarzeń, będących przedmiotem badań w ujęciu statystycznym, dynamicznym lub geograficznym. W tej grupie metod wyróżnia się metodę opisową zwykłą i metodę opisową porównawczą.

Metody opisowe są niejako wstępnym narzędziem badawczym. Polegają one na wyodrębnieniu określonego zjawiska z dotychczas znanej całości, jego opisaniu, porównania z podobnymi zjawiskami, wyróżnieniu czynników wspólnych i różnicujących. Metody te najczęściej charakteryzują cechy i zdarzenia w sposób ilościowy i jakościowy. Słowny opis przeplata się z informacjami liczbowymi.

Metody opisowe mają za zadanie wierne przedstawienie rzeczywistego obrazu przedmiotu badań. Opisowe porównanie cech i zdarzeń dotyczących przedmiotu badań w tym samym czasie jest przedmiotem metody statystyczno-porów-nawczej. Opis z punktu widzenia czasu ma za zadanie porównanie cech i zdarzeń podlegających zmianom w czasie. Opis z punktu widzenia miejsca obejmuje zmiany zachodzące na niewielkim obszarze, metoda geograficzna zaś posługuje się opisem dużego pod względem obszaru przedmiotu badań. Do metod opisowych można też zaliczyć metodę rejonizacji, polegającą na wyodrębnieniu rejonów o wspólnych cechach rozpoznawczych.

Metody opisowe są powszechnie stosowane w badaniach społecznych, mają też duże znaczenie w praktyce społecznej i gospodarczej. Na przykład dzięki opisowi jednostek gospodarczych działających w podobnych warunkach i uzyskujących krańcowo różne efekty ekonomiczne możemy wykazywać błędy w organizacji i metodach gospodarowania.

Badania opisowe porównawcze są jedną z podstaw szeroko rozwijanego w świecie poradnictwa gospodarczego.

Metoda monograficzna umożliwia szerokie i wielopłaszczyznowe ujęcie jakiegoś wąskiego przedmiotu badań. Faktycznie jednak w opracowaniach typu monograficznego korzysta się z wielu metod badawczych. Metoda monograficzna jest formą badania statystycznego polegającą na badaniu indywidualnego przykładu (np. wsi, przedsiębiorstwa, miasta), przy czym obok danych liczbowych uwzględnia się również informacje w formie opisowej. Metoda monograficzna polega na szczegółowym, wszechstronnym i wyczerpującym zbadaniu określonego problemu naukowego. Istotną rolę w metodzie monograficznej odgrywa opis. Monografia różni się jednak od zwykłego opisu koncentracją na określonym problemie, wszechstronnością ujęcia oraz analitycznym charakterem. Prawidłowo napisana monografia ujmuje badane zjawiska w ich związku przyczynowo-skutkowym.

Z reguły metoda monograficzna jest stosowana w odniesieniu do pojedyncze-