Nowy 5 (11)

wyboczenia blachy, zachodzącego pod wpływem ściskających naprężeń obwodowych wówczas, gdy grubość blachy g jest mała w porównaniu ze średnicą I) odkształcanego krążka.

Najprostszym sposobem zapobiegania fałdowaniu się płaskiego kołnierza jest zastosowanie dodatkowego pierścienia dociskającego blachę do powierzchni pierścienia ciągowego z pewną siłą P_d, a więc prowadzenie wytłaczania z dociskaczcm (rys. 4.42).

Tablica 4.7. Wartości współczynnika k w zależności od względnej grubości krążka i współczynnika wytłaczania dla operacji wytłaczania naczyń cylindrycznych bez kołnierza

Względna |

grubość |    Współczynnik wytłaczania »i,

krążka

| i'^100	0,48	0,50	0,53	0,56 j	0,60	1 i 0,65	0,70	0,75 i 1 J
i ;___^2^____i	1,00	0,90	j 0,80	0,75	0,60	0,50	0,42 ,	0,35
1,0	—	—	| 1,00	0,90	0,72	0,59	0,49	0,40 1
0,5	—	—	1 —	1,00	0,82	0,67	0,55	0,45 j

Zastosowanie dociskaeza powoduje jednakże pojawienie się dodatkowych oporów wytłaczania, związanych z siłami tarcia, występującymi miedzy kołnierzem a powierzchniami pierścienia ciągowego i dociskaeza. Dlatego też do-ciskacz stosuje się tylko w tych przypadkach, gdy jest to konieczne. Oprócz względnej grubości krążka istotny wpływ na utratę stateczności pkocesu wskutek fałdowania wywiera również wartość współczynnika wytłaczania. Można przyjąć, że zastosowanie dociskaeza jest konieczne, jeżeli zachodzi następująca zależność empiryczna:

|--100 < 5(1- )%).    (4.25)

Przy wytłaczaniu krążków o większej grubości względnej proces można prowadzić bez użycia dociskaeza (rys. 4.46). Proces taki nazywa się wytłaczaniem swobodnym. Kształt roboczej powierzchni matrycy do wytłaczania swobodnego wpływa także na skłonności do fałdowania. W przypadku wytłaczania krążków o wartościach {g/1))' 100 bliskich wartościom granicznym ze względu na fałdowanie [wynikającym ze wzoru (4.25)] należy zwrócić szczególną uwagę na poprawne zaprojektowanie jej zarysu. Dobre wyniki uzyskuje się stosując matrycę o kształcie podanym na rys. 4.46.

W przypadku wytłaczania z dociskaczem konieczny jest poprawny dobór siły dociskającej. Siła ta nie nioże być zbyt mała, ponieważ dociskacz nie spełni wtedy swego zadania; z drugiej zaś strony nie może być zbyt duża, gdyż prowadzi to do nadmiernego wzrostu siły tłoczenia i pęknięcia wy tłoczki (rys. 4.45a).

.Kiłę wywieraną przez dociskacz oblicza się na podstawie wzoru*

l*a —    {d_m-\-2r_myję ,    (4.20)

gdzie A_d jest powierzchnią, na którą działa dociskacz (rys. 4.42a). ą_naciskiem jednostkowym zależnym od rodzaju materiału i jego Grubości, a r_m_

promieniem zaokrąglenia krawędzi matrycy.

Rys. 4.40. Wytłaczanie swobodue

Promień zaokrąglenia matrycy można określić ze wzoru:

r,n = a\! (D—d)g .    (4.27)

Dla aluminium i stopów lekkich a = 2, natomiast dla innych materiałów a = 0.8. Przybliżone wartości nacisków jednostkowych ą zestawiono w tabl. 4.8.

Tablica 4.8. Naciski jednostkowe wywierane przez dociskacz

1 Materiał i	»acisk jednostkowy^ ; MPa	Materiał	Nacisk jednostkowy q | MPa
| Stal miękka (j < 0,5 mm	2,5 -4- 3.0	j Miedź	1,0 4- 1,5
Stal miękka g > 0.5 mm	1,5 4- 2,5	Aluminium	0.7 * 1.2
j Mosiądz	1,5 4- 2,5	Brąz	2,0 4- 2,5

Dociskacz zapobiega tworzeniu się fałd jedynie na płaskim kołnierzu wy-tłoczki. Przy wykonywaniu wy tło czek o innych kształtach niż cylindryczne, fałdy mogą powstać również poza kołnierzem, w obszarach swobodnych, a więc niepodjKirtyeh przez elementy kształtujące narzędzi. Występuje to przede wszystkim przy kształtowaniu wytłoczck typu karoseryjnego oraz cienkościennych naczyń o kształcie stożków ściętych (rys. 4.47 — wkładka na końcu książki), paraboloid obrotowych itp. Fałdowanie jest spowodowane działaniem obwodowych naprężeń ściskających. Naprężenia te można zmniejszyć lub nawet

189