Obraz3 (11)

cność osoby autorytarnej w grupie utrudnia pełne porozumienie się wszystkich jej członków, wyzwala u nich reakcje werbalne o charakterze agresywnym.

Sposób wyrażania się językowego różni się znacząco u osób charakteryzujących się posiadaniem opozycyjnych cech osobowości (ekstrawersja - introwersja, duży autorytaryzm - mały). Niektóre właściwości wyrażania się językowego mają trwały charakter, tzn. nie są w sposób istotny modyfikowane przez zmieniające się sytuacje.

Poza.cechami osobowości badano też wpływ określonych stanów psychicznych i pełnionych ról społecznych na działalność językową. M. Słater wykazał, że osoby pełniące rolę „wybitnych jednostek” są aktywniejsze w nadawaniu komunikatów językowych od pozostałych członków grupy, a osoby depresyjne charakteryzują się mniejszą produktywnością mowy.

Zauważono także, że podobieństwo w zakresie struktur poznawczych partnerów przyczynia się do efektywności procesu komunikacji.

J. C. del Castillo po badaniach przeprowadzonych na pacjentach z zaburzeniami psychicznymi posługujących się dwoma językami stwierdził, że w trakcie w^rywiadu psychiatrycznego zwykle korzystają z języka urzędowo obowiązującego, dopiero gdy rozmowa zaczyna dotyczyć przeżyć emocjonalnych, badani automatycznie przechodzą na język rodzinny, pierwotny.

Wpływ sytuacji na przebieg procesu komunikacji

W procesie komunikowania ważnymi elementami są: kontekst, używany kod, kontakt, odbiorca. Elementy te wpływają na charakter formułowanych przekazów językowych.

Szczególną rolę w tej sytuacji odgrywa odbiorca. Badając wpływ odbiorcy na charakter ilości i jakości wyrażeń językowych nadawcy, stwierdzono, że listy do osób sympatycznych były o 25 procent dłuższe od listów pisanych do osób niesympatycznych. W innych badaniach wykazano, że długość przekazu ustnego do

? 1 R

osób uważanych za sympatyczne była o 40 proc. większa od długości przekazu do osób uważanych za niesympatyczne.

Podobne badania przeprowadzili S. L. Gaertner i L. Bickman. Zajęli się w nich wpływem mowy partnera na chęć nawiązania bliższego kontaktu i udzielenia pomocy. Okazało się, że badani częściej godzili się pomóc osobie używającej standardowego języka niż tej, która używała slangu.

Znaczną ilość badań przeprowadzono nad zachowaniami werbalnymi matek w stosunku do dzieci. Stwierdzono, że matki używają więcej pozytywnych komunikatów językowych wobec dzieci obcych niż własnych.

W ramach badań nad tzw. kontekstem komunikacji językowej wiełe uwagi poświęca się roli grupy. Z właściwości grupowych zwracano uwagę na: status członków grupy, wielkość grupy, normy grupowe, spoistość grupy i strukturę władzy w grupie. Z przeprowadzonych badań wynika, że:

-    osoby o niskim statusie częściej kontaktują się z osobami o wysokim statusie

-    wzrost liczebności grupy osłabia sprzężenie zwrotne informujące o zrozumieniu odebranych komunikatów

-    liczba reakcji werbalnych zrozumiałych dla członków grupy jest uzależniona od wielkości grupy (optymalnie - 4-osobo-wa)

-    wobec członków nieprzestrzegających norm grupowych stosowano komunikaty instruktażowe; jeśli nie dostrzeżono zmian zachowań, wystąpiła komunikacja odrzucająca aż do przerwania komunikowania się

-    w grupach spójnych komunikacja jest częstsza i bardziej efektywna

-    osoby posiadające władzę podają dużo więcej komunikatów niż pozostali członkowie grupy.

Moscovici i M. Plon wykazali, jak fizyczne warunki wpływają na używanie mowy. Największą akty wność werbalną daje usytuowanie partnerów interakcji twarzami ku sobie lub pod kątem

9 1 9