obraz4 (28)

nego bardziej złożonego i bardziej dramatycznego niż inicjacje analizowane w poprzednich rozdziałach. Rzeczywiście, jak to widzieliśmy, istotne momenty inicjacji szamańskiej zawierają: 1° mękę i pokawałkowanie ciała; 2° zeskrobywanie mięsa aż do szkieletu; 3° zastąpienie wnętrzności i odnowienie krwi; 4° dość długi pobyt w Piekłach, w czasie którego przyszły szaman pouczany jest przez dusze zmarłych szamanów i „demony”; 5° wnie-bowstępowame w celu osiągnięcia konsekracji Boga Nieba. W odróżnieniu od neofitów z innych inicjacji przyszły szaman przechodzi doświadczenie śmierci mistycznej w sposób bardziej radykalny. Nieraz naraża się na pogrążenie w „obłędzie” i stawia czoło temu niebezpieczeństwu w nadziei dostąpienia egzystencji zupełnie odmiennej od egzystencji świeckiej.

INICJACJE AUSTRALIJSKICH ZNACHORÓW Niepokojące jest więc stwierdzenie, że specyficzny schemat (pattern) inicjacji szamanów syberyjskich i środkowoazjatyckich odnajdujemy w prawie identycznej formie w Australii. (Chodzi o schemat w jego całokształcie, a nie tylko o pewne uniwersalnie rozpowszechnione motywy inicjacyjne, takie jak: wniebowstępowanie, zstąpienie do Piekieł, pokawałkowanie ciała.) Paralelizm Syberia-Australia stawia przed historykiem religii problem ewentualnej dyfuzji szamanizmu z jednego ośrodka. Zanim jednak podejmiemy to trudne zagadnienie, winniśmy przedstawić tradycyjny scenariusz inicjacji australijskich znachorów. Dzięki książce A. P. Elkina, Abonginal Men of High Degree⁵⁵, wykład ten jest łatwy.

Podobnie jak w szamanizmie północnoazjatyckim lub amerykańskim, w Australii zostaje się znachorem przez: 1° dziedziczenie profesji; 2° „powołanie” lub „wybór”; 3° osobiste poszukiwanie. Niezależnie jednak od tej drogi zostaje się uznanym za znachora dopiero po zaakceptowaniu przez pewną liczbę znachorów lub po pouczeniu udzielonym przez kilku z nich, a zwłaszcza w następstwie bardziej lub mniej żmudnej inicjacji. W większości przypadków inicjacja polega na doświadczeniu ekstatycznym, w czasie którego kandydat przechodzi pewne zabiegi dokonywane przez Istoty mityczne i wniebowstępuje lub schodzi do krain podziemnych. Jak mówi Elkin, rytuał inicjacyjny „jest także reaktualizacją tego, co przydarzyło się w przeszłości, na ogół bohaterowi kulturowemu. Choć nie zawsze jest to oczywiste, w każdym razie istoty nadprzyrodzone, bohaterowie z Czasu

^iS A. P. Elkin, Aboriginał Men of High Degree (Sydney 1946); por. także Helmut Petri, Der australische Medizinmann („Annali Lateranensi” XVI, 1952, s. 159-317, XVII, 1953, s. 157-225); M. Eliade, Szamanizm, s. 56 nn.

142