obraz1 (28)

jak to trafnie zauważył Uno Harva, inicjacja szamana burłackiego zdumiewająco przypomina pewne ceremonie misteriów mitraickich. I tak: oczyszczanie kandydata krwią kozła podobne jest do taurobolwm, głównego obrzędu Misteriów Mitry, a jego wspinanie się na brzozę przypomina mitraickiego mista wspinającego się na drabinę o siedmiu szczeblach, która - wedle Celsusa - wyobrażała siedem niebios planetarnych⁵⁰. Wpływy starożytnego Bliskiego Wschodu są oczywiste w całej niemal Azji Środkowej i na Syberii, a obrzęd inicjacyjny szamana burłackiego winien najprawdopodobniej zostać zaliczony do dowodów tych wpływów. Ale dodać trzeba, że symbolizm Drzewa Świata i obrzęd inicjacyjnego wspinania się na brzozę poprzedzają w środkowej i północnej Azji elementy kulturowe pochodzące z Mezopotamii i Iranu. O ile tak charakterystyczna dla Azji i Syberii koncepcja 7, 9 lub 16 niebios pochodzi ostatecznie od babilońskiej idei siedmiu niebios planetarnych, o tyle symbolizm Drzewa Świata jako Axis Mundi me jest specyficznie babiloński. Symbolizm ten jest prawie uniwersalny i został poświadczony w warstwach kulturowych, gdzie nie sposób rozsądnie doszukiwać się wpływów mezopotamskich.

Z inicjacyjnego obrzędu szamana burłackiego należy zapamiętać, że uważa się, iżmeofitajdzic do Nieba, aby zqsta^Jspnsekrowany. Wchodzenie do Nieba po drzewie lub słupie stanowi również zasadniczy obrzęd w seansach szamanów ałtajskich⁵¹. Brzoza lub słup są utożsamiane z Drzewem lub Filarem wznoszącymi się w Środku Świata i łączącymi trzy strefy kosmiczne: Ziemię, Niebo, Piekła. Szaman może również dotrzeć do Środka Świata, uderzając w swój bęben. Albowiem, jak to nam pokazał przed chwilą sen szamana samojedzkiego, pudło bębna zostało zrobione z gałęzi oderwanej z Drzewa Kosmicznego. Słuchając dźwięku swego bębna, szaman ulatuje w ekstazie do Drzewa, to znaczy do Środka Świata⁵².

Wszystkie te obrzędy szamańskie, jak też inne, nie przytoczone tu przez nas zwyczaje i wierzenia, są związane z ideologią rozwiniętą wokół mitu o Drzewie Kosmicznym. Z jednej strony, mamy ideę Drzewa jako Środka Świata: łączy ono trzy strefy kosmiczne, a wspinając się po jego pniu, można przejść z Ziemi do Nieba. Z drugiej strony, owo Drzewo Kosmiczne jest imago mundi: symbolicznie zawiera cały Wszechświat, a przede wszystkim ludzkość w jej całokształcie. Liczne mity syberyjskie przedstawiają dusze ludzi zawieszone na gałęziach Drzewa. Gdy nadchodzi czas narodzin, Bóg

⁵⁰    Uno Harva w: Szamanizm, s. 130 nn.

⁵¹    Por. Szamanizm, s. 195 nn.

⁵²    Por. E. Emsheimer w: Szamanizm, s. 175 nn.

139