Obraz (1594)

3 ló Aiiah/n kapitału liul/kir^n

1.    Koszty płacowe i pozapłacowe.

Podział ten odzwierciedla fakt, że przez długi czas płace przybierały coraz to bardziej wzbogaconą formę poprzez obudowę ich w inne wydatki zatrud nieniowe.

2.    Koszty na rzecz obecnych, byłych i przyszłych pracowników.

Z punktu widzenia pracodawcy to właśnie obecni pracownicy „konsumują” (pobierają) największą ilość kosztów.

Biorąc pod uwagę zobowiązania materialne wobec byłych pracowników, możemy wyróżnić odszkodowania w związku z wygaśnięciem stosunku pracy, renty wyrównawcze, świadczenia socjalne na rzecz emerytów i rencistów, jeśli zaś chodzi o przyszłych pracowników, to przedsiębiorstwo z myślą o zatrudnianiu nowych osób partycypuje w kosztach ich kształcenia.

3.    Koszty niedochodowe i dochodowe.

Pracownik, sprzedając swoją pracę, w zamian otrzymuje ekwiwalent pieniężny, jednak swój dochód z pracy postrzega wyłącznie z punktu widzenia bieżących korzyści materialnych. Tym samym nie wlicza do dochodu narzutów na wynagrodzenia oraz innych pozapłacowych elementów kosztu pracy ponoszonych przez pracodawcę, które w istocie są dochodami pracowniczymi. Dostęp jednak do tych dochodów nastąpi w przyszłości, w związku z zaistniałymi okolicznościami. Takimi przykładami mogą być: zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek chorobowy lub świadczenia zdrowotne, jak również renta i emerytura. Wydatki pracodawcy na bezpieczeństwo i higienę pracy, różnego rodzaju szkolenia („inwestycje w człowieka”) w przyszłości mogą procentować wzrostem dochodów zarówno pracodawcy, jak i pracownika.

4.    Płace, finansowe koszty pracy, pozostałe koszty pracy.

Wszystkie obligatoryjne narzuty na wynagrodzenia, niezależnie od tego, czy opuszczają one obszar przedsiębiorstwa (np. składki na ubezpieczenie społeczne), czy też są „konsumowane” w miejscu pracy, nazywamy finansowymi kosztami pracy. W podziale tym kładzie się akcent na uwidocznienie skali narzutów na płace, które zarówno przez pracodawców, jak i przez pracowników są postrzegane jako zbyt wysokie (50% obciążeń płacy sprawia, że pracownik otrzymuje zaledwie połowę wydatków pracodawcy na wynagrodzenia). Pozostałe koszty pracy dotyczą wydatków związanych np. z podróżami służbowymi.

Ogół kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa w związku z angażowaniem ludzi najczęściej dzieli się na trzy części, uwzględniając etapy postępowania firmy w zakresie współpracy z pracownikami:

•    koszty związane z pozyskiwaniem kapitału ludzkiego;

•    koszty związane z utrzymaniem kapitału ludzkiego;

•    koszty związane z wykorzystaniem kapitału ludzkiego.

Kształtowanie kosztów pracy nie kończy się w ramach działań przedsiębiorstwa. Wiele z nich reguluje państwo. Odnosi się to przykładowo do:

a)    czasu pracy;

b)    granic wieku produkcyjnego;

c)    wielkości uprawnień urlopowych;

il) wysokości świadczeń chorobowych i odszkodowawczych w przypadku choroby zawodowej lub wypadku przy pracy itp.; e) dopuszczalnych norm szkodliwości warunków pracy;

I) szczególnych warunków zatrudniania młodocianych i kobiet w okresie aktywnego macierzyństwa.

W wyniku także tych regulacji struktura kosztów pracy w Polsce w 2000 r. kształtowała się następująco (tabl. 10.2):

Tablica 10.2

Struktura kosztów pracy w gospodarce w 2000 r. (w %)

Wyszczególnienie		Sektor		Jednostki
		publiczny	prywatny	duże	średnie
Ogółem	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0
Zaliczane w ciężar kosztów jednostki	99,6	99,5	99,8	99,6	99,8
w tym: Wynagrodzenia osobowe razem	75,4	74,9	75,8	75,6	74,4
w tym: Wynagrodzenia zasadnicze	47,7	41,5	54,1	46,1	54,7
Dodatki służbowe	3,8	6,3	1,1	4,1	2,3
Premie regulaminowe	6,6	5,9	7,4	6,9	5,4
Płaca za pracę nadliczbową	1,7	2,2	1,2	1,8	1,3
Płaca za czas urlopów	5,5	5,8	5,2	5,5	5,6
Dodatkowa wynagrodzenia roczne dla pracowników' jednostek sfery budżetowej	1,0	1,9	0,0	0,9	1,2
Wynagrodzenia bezosobowe	M	0,7	1,5	0,9	2,0
Składki na ubezpieczenia (emerytalne, rentowe i wypadkowe opłacane przez pracodawcę)	12,3	12,6	12,0	12,3	12,6
Składki na Fundusz Pracy	1,7	1,8	1,7	1,7	1.8
Wydatki związane z BHP	1,4	1,3	1,5	1,5	1,0
Wypłaty z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej	0,4	0,5	0,2	0,4	0,2
w tym: Nagrody i premie z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej w spółdzielniach	0,3	0,3	0,1	0,3	0,1

Źródło: Koszty pracy w gospodarce narodowej w 2000 r., GUS, Warszawa 2001.

Z danych przedstawionych w tablicy wynika, że wynagrodzenia zasadnicze stanowiły w 2000 r. przeciętnie 48% kosztów pracy; składki na ubezpieczenia i Fundusz Pracy oraz wydatki związane z BHP wynosiły 15,4% tych kosztów.