P1100694 (2)

efLm ' obserwacji, że w Wyzwoleniu * eta demonizuje romantyzm, którego oddziały^ na społeczeństwo nie było bynajmniej na przełomy dwóch stuleci tak potężne, jakby to wynikało z_e struktury konfliktu między Konradem i Geniuszem. Geniusz w Wyzwoleniu to postać alegoryczna, wy. stylizowana na jeden z projektów pomnika Mickiewicza w Krakowie; rzeźbiarz Teodor Rygier Wyobraził wieszcza jako spiżową figurę Geniusza. Wyspiański uczynił z niej „genius loci umarłego polskiego Akropolis” ²⁵.

Już w rapsodzie Kazimierz Wielki społeczeństwo polskie ukazane było jako zbiorowość poddana wpływom historii i bezradna wobec problemóW życia współczesnego. W dramacie o Konradzie i jego walce z Geniuszem postulowanym wyzwoleniem jest więc uwolnienie od historii jako symbolicznej niewoli, co jednak nie oznacza wyrzeczenia się wartości, które świadomość historycznego trwania w sobie zawiera, ale wyłącznie protest przeciw łatwym, kompromisowym i oportunistycznym rozwiązaniom (dodajmy — takim, jakie reprezentowało w różnych zaborach lojalne plemię różnych Spasowi-czów). Jest to wyraz napięć młodego pokolenia, tego w którego imieniu przemawiał Artur Górski.

nej Bolesława Śmiałego. Jest to

W kilka tygodni po Wyzwoleniu teatr krakowski wprowadził do dziejów polskiej kultury artystycz-

apogeum obecnoś-

²⁵ „Pamiętnik Literacki’

1969.

^z- 1, s. 59—97.

320