P5230964

21

naoeUe drobniejsze i płytsze alt w przypadku poprzednich dwóoh gatunków grzybów,

V budynkach spotkać można także Inne gatunki grzybów rozkładających drewno kona trakcyjna, Do takioh grzybów należą wymienione wozownia j nie-kt6r« typowo grzyby składowa. Do taj grapy zaliczyć nalały m. In. grzyba ■Uado—eo (Phl.bl. giganta, (Fr. ax Fr.) Donk = Paniophora giganta,) ora* powłooznlaka gładkiego (Cylindrobasidium erolrens (Fr. ax Fr.) Jai = - Cortioion łaoT* Pora.). Grzyby to występują dodo rzadko, znaleźć Ja aołna na drewnianyoh alemantaoh więźby dachowej, balkaoh atropowyoh, drew. mianyoh śoianaohj powodują ona alaby powiarzohniowy rozkład drewna.

Bardziej azozogółowy opia grzybów powodująoyoh rozkład drewna w bo-dymkaoh znajdują się w praoy J. Ważnego "Oznaczanie grzybów domowych" (Arkady, 1JK>3)t gdzie podano aożliwośoi rozpoznawania ty oh grzybów na podatawio wygląda grzybni, sznurów ul owooników oraz zamieszczono barwna planarna ułatwiająca identyfikao ję grzybów toj grapy.

4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA OWADÓW SZKODNIKÓW TECHNICZNYCH DREWNA

Z organizmów swierzęoyoh najliczniejszą grapę szkodników teohnioznyoh drewna stanowią owady. Ogólnie nożna ja podzielić na żerujące w drewnie i korzystająca z niego jako źródło pożywienia oraz na zamieszkujące w drewnie i tan się rozsmaża jąoe , Dla taj ostatniej grapy drewno nie stanowi źródła odżywiania.

V    oiele owada dojrzałego wyróżnia się trzy podstawowe części; głowę, talów i odwłok. Ha głowie owada znajduje się dwoje złożony oh oozn, dwa oz alki oraz narządy gębowe. Tułów jest tró jozłonowy, na każdym z ozłonów znajduje się para odnóży. Z tułowia wyrastają także jedna lub dwie pary skrzydeł, z których jedna stanowi u chrząszczy twardo pokrywy. Odwłok składa się z od 6 dó 11 ozłonów. Owady nałożą do bezkręgowoów, ioh olało otoozone Jest pancerzem ohitynowym, pełniącym rolę szkieletu zewnętrznego-

V    życiu owadów na ogół wyróżnia się 4 stadia rozwojowo: Jajo, larwa, poozwarka, owad dojrzały. Kształt 1 wielkość jaj są różne u różnych ga-tunków. Larwa swoim wyglądem różni się znacznie od owada dojrzałego. Większość larw owadów żerująoyoh w drewnie ma kształt wydłużony, olało wieloczłonowe, białawego koloru, z zaznaozoną głową. Niektóre larwy posiadają trzy pary odnóży, na końou odwłoka znajdują się niekiedy szozeoi-nlasto wyrostki. Poozwarka stanowi stadium rozwojowe, w którym z larwy powatąje owad dojrzały. Owady dojrzałe wydostają się z poczwarki i bezpośrednio po tym osiągają normalną wielkość, wzrost owadów odbywa się zatem tylko w stadium larwalnym.

Szkody wyrządzane przez owady w drewnie podlegają głównie na żerowania w nim*larw. Chodniki larwalne w drewnie mają kształt i wielkość dość silnie zróżnioowaną ioh średnica wynosić może od 1 do 30 mm. Zewnętrznym objawem obeonośoi w drewnie larw owadów są otwory wylotowe, z których bardzo ozęeto wydostaje się mąozka drzewna.

i*nrwy niektórych owadów żerują tylko w drewnie drzew liśoiaatyoh, inna tylko w drewnie drzew iglastych. Część owadów żyć może V obu rodzajach drewna, niektórych gatunki rozwijają się natomiast tylko w drewnie śolśle określonego gatunku drewna. Z reguły larwy żerują w drewnie biciu, twardziel nie jest uszkadzana. V poszczególnych przyrostach w większym stopniu podatnym na żerowanie larw jest drewno wczesne, charakteryzujące się w porównaniu z drewnem późnym niższym stopniem lignilikaoji.

Larwy owadów rozdrabniają drewno przy pomooy narządów gębowy oh.    Tak

rozdrobniony materiał trafia do układu pokarmowego:, gdzie ulega rozkładowi. Bierze w nim udział szereg enzymów trawiennych, a także symbiotyozne mikroorganizmy znajdujące się w przewodzie pokarmowym. Niektóre gatunki owadów żerująoyoh w drewnie odżywiają się grzybnią porastającą ścianki chodników larwalnych. Przykładem mogą być drwalniki (Xyloterus sp.), który oh ścianki chodników larwalnych są zabarwione na ozarny kolor dzięki o-beonośol grzybni.

Owadów szkodników teohnioznyoh drewna Jest wiele, są to gatunki nale-żąoe do różnych rzędów, jak chrząszcze (Celeoptera), blonkówki (Symanopte-ra), motyle (Lepldoptera) ozy tezuULty (Isoptera).

¥ niniejszym opracowaniu opisane zostaną tylko najważniejsze gatunki, spotykane na drewnie użytkowanym w naszym kraju w różnych okolioznośoiaoh.

if.1. CHRZĄSZCZE (COLEOPTERA)

Kozioróg dęboaz (Cerambyx cerdo L.)

Jest to Jeden z największych chrząszczy, którego larwy żerują w drewnie drzew liśoiaatyoh, a przede wszystkim w drewnie dębowym. V pierwszym rzędzie opanowywane są obumierająoe dęby w losie przy ozym rozwój larwy rozpoozyno się zawsze w świeżym drewnie. Długość olała dojrzałego owada wynosi 28 - 50 mm, długość larwy sięga 90 mm. Przekrój chodników larwalnych jest owalny, większa średnica wynosi około 25 mm, długośo chodnika około 50 om. Otwory wylotowe mają wymiar około 15 x 25 mm. Kozioróg dę-bosz znajduje się pod oohroną.

Borodziej (Ergates faber L.)

Owad ton opada wyłąoznie drewno drzew iglaatyoh, głównie sosnowe. Larwy żerują w starych pniakach w łosio, a także w słupach ogrodzeniowych i teleteohnioznyoh, belkach budynków wiejskioh (np, stodół), w ich przyziemnych ozęściaoh.