PICT5900

3. Cechy testów osiągnięć szkolnych

Należycie skonstruowane testy, do których zaliczane są zwłaszcza testy standaryzowane. odznaczają się kilkoma charakterystycznymi dla nich cechami. Są nimi w szczególności: trafność, rzetelność, normalizacja i standaryzacja.

Trafność testu osiągnięć szkolnych

Trafność testu decyduje o tym. czy mierzy on rzeczywiście to. co zamierzamy przy jego pomocy zbadać. Cecha ta wydaje się na pozór nieistotna. Mało kto bowiem sądzi, że test może badać sferę zjawisk, której w konstrukcji jego nie przewidywano. Tymczasem wcale nic lak rzadko zdarza się, że dany test nic bada tego, co badać powinien. Przekonują o tym badania przeprowadzone m.in. we Francji w latach pięćdziesiątych. W wyniku tych badań okazało się. że uzyskane rezultaty nic pokrywały się zupełnie z ocenami nauczycieli. Badania te dotyczyły wyników nauczania matematyki. Dopiero szczegółowa analiza tych badań wykazała, że zastosowany test badał zdolności przystosowania się dziecka do nowych warunków wykonywanego przez niego działania, nie zaś wiadomości i umiejętności w zakresie matematyki (por. W.P. Zaczyński. 1995, s. 113).

Test osiągnięć szkolnych, charakteryzujący się wysokim stopniem trafności, wyróżnia się zdolnością różnicowania badanych osób, w zależności od reprezento-wanegopr/ez nich poziomu wiedzy i umiejętności, czyli tzw. mocą dyskryminacyjną. Dzięki temu pozwala on wyodrębnić w badanej klasie uczniów lepiej i gorzej przygotowanych. Zatem sprawą doniosłej wagi staje się właściwa ocena testu pod względem jego trafności. Ocenić go można pod tym względem, opierając się bądź na kryterium zewnętrznym bądź wewnętrznym. Zastosowanie kryterium zewnętrznego polega na zbadaniu współzależności (korelacji) wyników danego testu z wynikami podobnych tematycznie testów, których trafność nic ulega wątpliwości. Kryterium zewnętrzne może wyrażać się też w prześledzeniu korelacji wyników sprawdzanego aktualnie testu z ocenami wiadomości i umiejętności uczniów; jakie uzyskali oni podczas egzaminu ustnego i pisemnego lub leż w ciągu całorocznej obserwacji ich aktywności umysłowej na lekcjach. Kryterium wewnętrzne oceny trafności testu określa się niekiedy jako wskaźnik mocy różnicującej i dyskryminacyjnej pojedynczego zadania (pytania) testowego. Chodzi tu o zbadanie korelacji pomiędzy liczbą trafnych rozwiązań określonego zadania a wynikiem testu jako całości (pewne szczegóły na temat tak rozumianej korelacji podane będą w dalszej części rozdziału, dotyczącego ilościowej analizy zadań testowych).

Na ogół mówi się o czterech typach trafności testów’ osiągnięć szkolnych, z których każdy odw-ołuje się do kryterium wewnętrznego lub zewnętrznego. Są nimi:

trafność wewnętrzna (treściowa) danego testu, oparta na analizie jego treści, trafność diagnostyczna oparta na porównaniu wyników testowania z wynikami innych badań przeprowadzonych w tym samym czasie, co dane testowane;

trafność prognostyczna (kongrucncyjna), oparta na porównaniu wyników testowania z wynikami innych badań przeprowadzonych po pewnym upływie czasu;

trafność teoretyczna, oparta na zgodności wyników testowania ze wskaźnikami. których konstrukcja znajduje uzasadnienie w teorii pedagogicznej (B. Nicmicrko. 1975a,s. 171).

Szczcgółow'ej charakterystyki poszczególnych typów trafności testów osiągnięć szkolnych dokonuje B. Nicmicrko (1975a, s. 172-217) łącznic z obszernym opisem odpowiednich procedur badawczych stosowanych przy ich ustalaniu.

Tutaj ograniczam się jedynie do przypomnienia, że otrzymana korelacja w wyniku dokonanego pomiaru każdego z wymienionych typów trafności testu osiągnięć szkolnych, niezależnie od zastosowania zewnętrznego lub wewnętrznego kryterium, świadczy tym lepiej tia korzyść danego testu, im wyższy jest jej współczynnik. Współczynnik korelacji jest to wskaźnik liczbowy, który określa, w jakim stopniu zmianie jednego zjawiska odpowiada zmiana drugiego (por. J.P. Guilford, 1960, s. 159-179). Wielkość tego wskaźnika znajduje się w granicach od fl (plus jeden) do-1 (minus jeden). Współczynnik -1 wskazuje na całkowitą korelację dodatnią; współczynnik 1 na całkowitą korelację ujemną; zaś współczynnik 0 (zero) oznacza zupełny brak korelacji. Nigdy jednak trafność testu mierzona za pomocą współczynnika korelacji nic wyraża się w całkowitej korelacji dodatniej, tj. nigdy nic uzyskamy praktycznie tych samych w yników za pomocą dwóch różnych badań testowych. Żaden bowiem test nie uzyskuje nigdy stuprocentowej pewności tego, co zamierza badać.

Rzetelność testu osiągnięć szkolnych

Rzetelność testu osiągnięć szkolnych, czyli inaczej jego dokładność, czy też —jak chce M. Kreutz (1958, s. 75 i n.) — wiarygodność, polega na tym, że uzyskane wyniki u tej samej osoby lub tej samej grupy osób podczas kolejnych badań, za pomocą danego testu, będą do siebie bardzo zbliżone. Chodzi tu o dwu-lub kilkakrotne przeprowadzenie tego samego testu w pewnych niewielkich odstępach czasu. Przy czym test ten przeprowadza się zawsze zgodnie z założeniem, że testowani uczniowie nic uzupełnili w międzyczasie swej wiedzy, ani też nic ćwiczyli swych umiejętności. Praktycznie rzecz biorąc, rzetelność testu nigdy nie ocenia się według identyczności uzyskanych wyników podczas kolejnych badań. Zawsze otrzymujemy tylko wyniki bardziej lub mniej podobne (E.R. Hilgard, 1967, s. 585).

147