stosować tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie, np. wobec nieletniego jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze.
Nadzwyczajne zaostrzenie kary - sąd wymierza sprawcy karę wyższą od tej, jaką zastosowałby w normalnych warunkach, w szczególności może wyjść poza górną granicę przewidzianą dla danego przestępstwa, np. przy recydywie.
Środki poddające sprawcę próbie to: 1) warunkowe umorzenie postępowania karnego -
gdy wina sprawcy i społeczna szkodliwość popełnionego czynu są znikome, 2) warunkowe zawieszenie wykonania kary - samo orzeczenie kary jest wystarczającą dolegliwością dla sprawcy, są przesłanki wskazujące na to, że mimo nie wykonania kary pozbawienia wolności sprawca nie popełni w przyszłości czynu zabronionego; nie stosuje się wobec recydywistów. W obydwu przypadkach sąd wyznacza okres próby, którego wielkość reguluje k.k. Jeżeli minie okres próby i sprawca w ciągu dalszych 6 miesięcy nie popełni przestępstwa skazanie ulega zatarciu z mocy samego prawa i jest uważane za niebyłe.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie - skazanego na karę pozbawienia wolności sad może zwolnić z reszty odbycia kary, jeżeli można domniemywać, że cel kary został osiągnięty i sprawca nie powróci do przestępstwa. Skazanego pierwszy raz po odbyciu co najmniej połowy kary, recydywistę po odbyciu 3/4 kary. K. k. określa okresy próby. Naruszenie prawa w okresie próby może skutkować odwołaniem przez sąd warunkowego przedterminowego zwolnienia; okresu pobytu na wolności nie wlicza się do odbytej kary. Jeżeli sprawca nie naruszy prawa w okresie próby, to po upływie dalszych 6 miesięcy karę uważa się za odbytą w całości i nie można już do niej wracać. Z mocy prawa nie następuje zatarcie skazania.
Recydywa - powrót do przestępstwa umyślnego podobnego do poprzedniego, popełnionego w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności, np. poprzednio skazany za kradzież dopuszcza się rozboju.
Amnestia - generalny akt laski państwa odnoszący się do szerokiej rzeszy osób odbywających karę za określone przestępstwa (rodzaj) albo przestępstwa oznaczone wielkością wysokości wymierzonej kary. Polega na całkowitym lub częściowym darowaniu kar prawomocnie orzeczonych za przestępstwa popełnione przed określoną datą. Abolicja — generalny akt łask państwai odnoszący się do tych przestępców, którzy nie zostali jeszcze prawomocnie osądzeni (są w trakcie toczącego się procesu karnego). Zakazuje wszczynania postępowania karnego, a toczące się nakazuje umorzyć. Przedmiotowo analogicznie, jak przy amnestii.
2