s 36 37

36 ROZDZIAŁ 2

dzięki rozporządzeniom i tak dalej. Za E. Ochendowskim można stwierdzić, że wada tej teorii polega na braku odzwierciedlenia różnic wzajemnych relacji między poszczególnymi kategoriami aktów normatywnych. Na przykład stosunek ustawy do konstytucji jest inny niż relacja między ustawą a rozporządzeniem¹.

Źródła prawa powszechnie obowiązującego

Rozróżnienie aktów prawa powszechnie obowiązującego i aktów prawa wewnętrznego zostało po raz pierwszy szeroko ujęte w doktrynie niemieckiej z końca XIX wieku, a później weszło do systemów prawa w innych państwach Europy. Regulowanie kompetencji do stanowienia prawa powszechnie obowiązującego łączono z koniecznością tworzenia szczególnych gwarancji prymatu ustawy i ochrony praw obywatela, a stanowienie aktów prawa wewnętrznego uznawano za element „władzy organizacyjnej” rządu².

W III rozdziale Konstytucji RP polski ustrójodawca dokonał rozróżnienia na źródła prawa powszechnie obowiązującego i na źródła prawa o charakterze wewnętrznym. Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego należą akty zawierające generalne i abstrakcyjne normy, które tworzą, zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki obywateli i osób prawnych. Źródła prawa powszechnie obowiązującego mogą obejmować wszystkie podmioty w państwie, na przykład organy władzy publicznej, a także obywateli, osoby prawne. Krąg adresatów norm prawnych zawartych w tych źródłach jest szeroki, dlatego też zalicza się je do źródeł prawa powszechnie obowiązującego, którego przepisy zostały na mocy art. 87 Konstytucji RP ujęte w zamknięty system źródeł prawa. Potwierdził to także Trybunał Konstytucyjny, formułując w wyroku z dnia 28 czerwca 2000 r. (K 25/99, Dz. U. Nr 53, poz. 648) następującą tezę: „Ustrojodawca w sposób w pełni zamierzony i jednoznacznie wyrażony przyjął w Konstytucji przedmiotowo i podmiotowo zamknięty system źródeł prawa powszechnie obowiązującego”. Aspekt przedmiotowy oznacza, że ustawa zasadnicza wyczerpująco (enumeratywnie) wymienia akty, w których mogą być zawarte przepisy o powszechnie obowiązującym charakterze.

/-godnie z art. 87 Konstytucji RP źródłami prawa powszechnie obowiązującego w Polsce są:

- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej,

*    ustawy,

*    ratyfikowane umowy międzynarodowe,

*    rozporządzenia,

■ akty prawa miejscowego.

I nne regulacje konstytucyjne pozwalają uznać za źródła prawa powszech-iiic obowiązującego także następujące akty:

*    rozporządzenia Prezydenta RP z mocą ustawy wydawane - zgodnie /. art. 234 Konstytucji RP - tylko w sytuacjach nadzwyczajnych, to znaczy w stanie wojennym, gdy Sejm nie może się zebrać na posiedzenie,

*    przepisy stanowione przez organizację międzynarodową, do której należy Polska, jeżeli umowa międzynarodowa konstytuująca tę organizację przewiduje taką skuteczność prawną tych przepisów w prawie wewnętrznym (art. 91 ust. 3 Konstytucji RP) - chodzi tu na przykład o tak zwane wtórne prawo wspólnotowe.

Zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego w sensie podmiotowym oznacza, to iż Konstytucja RP wymienia - na szczeblu cen-11 nlnym - w sposób wyczerpujący krąg organów upoważnionych do stanowienia prawa powszechnie obowiązującego. Organy na szczeblu centralnym lo organy o właściwości dotyczącej całego kraju. Inaczej jest na szczeblu organów o właściwości do stanowienia prawa powszechnie obowiązującego na danym terenie kraju³. Są nimi na przykład organy samorządu terytorialnego. Na poziomie prawa miejscowego kompetencje do stanowienia prawa powszechnie obowiązującego przysługują organom administracji te-i cnowej (art. 94 Konstytucji RP) i zamknięcie systemu źródeł powszechnie obowiązującego prawa nie jest zupełne. Do decyzji ustawodawcy pozostawiono określenie organów lokalnych, którym ma przysługiwać kompetencja prawotwórcza.

Konstytucja

fbrmin „konstytucja” pochodzi z łaciny (constituere), a znaczy tyle, co ustanawiać”. Termin ten występuje także winnych językach, na przykład we francuskim {la constitution), angielskim {the constitutioń) czy ro-

1

   Ibidem, s. 87; L. Garlicki, B. Hebdzyńska, R. Szafarz, B. Szepietowska, Źródia prawa w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1997, s. 7; P. Sarnecki, System źródeł prawa w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2002, s. 13.

2

   Zob. L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2002, s. 125.

3

H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1999, s. 229-230.