sanktuariasłowiań071

piskom kronikarskim z tych czasów, w których istniały jeszcze i funkcjonowały centra kultu słowiańskiego. Znów wypadnie nam odnieść się do obszarów zamieszkanych przez Słowian połabskich, tych, którzy następnie przestali istnieć.

Oto według wspomnianego już Sakso Gramatyka „kapłan świątyni, odznaczający się wbrew powszechnemu miejscowemu zwyczajowi długimi spadającymi włosami, na dzień przed mającym się odbyć nabożeństwem najstaranniej miotłą oczyszczał wewnętrzną świątynię, do której on sam tylko miał prawo wstępu. Strzegł się przy tym, aby wewnątrz świątyni nie wypuścić oddechu, ilekroć miał oddech wciągnąć lub wypuścić, tyle-kroć biegł do drzwi, widocznie, aby bóstwo nie zostało pokalane przez zetknięcie się z oddechem śmiertelnika.

Następnego dnia, gdy lud rozłożył się przed drzwiami pod gołym niebem, kapłan, wyjąwszy bóstwu kielich (napełniony miodem — przyp. aut.) ciekawie badał, czy coś z miary wlanego napoju ubyło, co stanowiło oznakę nieurodzaju w roku przyszłym. Jeżeli zauważył, żc nic ze zwykłej ilości nie ubyło, przepowiadał, że przyjdą czasy urodzaju ziemiopłodów.

Zgodnie z taką doroczną wróżbą napominał bądź do oszczędniejszego zażywania zapasów, bądź do obfitszego. Wylawszy potem stary miód u stóp bóstwa, nalewał świeżego do pucharu. Oddawszy następnie cześć posągowi, jakby przepijał do niego, prosił uroczystymi słowami, to dla siebie, to dla ojczyzny, o dobra doczesne, o pomnożenie dostatków i zwycięstw dla obywateli. Po czym przyłożywszy do ust puchar, pijąc jednym haustem, szybko go wysuszał, a napełniwszy świeżym miodem, znowu wsuwał w prawą rękę posągu".

Czy mamy tu do czynienia ze swojego rodzaju elementem doświadczalnym opartym na wiekowej obserwacji i zależności szybszego parowania w jednym roku, może suszy i jej wpływu na plony w roku następnym, czy też przypadkowym elementem nic nie znaczącym w praktyce, trudno w tej chwili oczywiście rozstrzygnąć. Nauczyliśmy się doceniać wiele z ludowych przepowiedni, inne okazały się bez wartości. Nie można też oczywiście odrzucić i celowego reżyserowania takiego czy innego wyniku przez kapłana, bo przecież praktycznie on jeden stwierdzał stan faktyczny i podawał swoją interpretację.

Kolejną fazą obchodów było przynoszenie kołacza. Według tegoż kronikarza „przynoszono wówczas kołacz przyprawiony miodem, okrągłego kształtu, a takiej wielkości, że dorównywał prawie wysokości człowieka. Stawiając go pomiędzy sobą a ludem, zwykł się pytać kapłan, czy Rugianie go widzą. Gdy ci odpowiadali, że go widzą, wypowiadał życzenie, aby za rok nie mogli go zobaczyć. Tym życzeniem obejmował on nie tylko przyszłość swoją czy ludu, lecz pomyślny urodzaj w przyszłości w ogóle. Następnie w imieniu bóstwa naradzał się z obecnym ludem i upominał go, aby i nadal pilnym składaniem ofiar oddawał cześć bóstwu. I jako najpewniejszą nagrodę za tę cześć obiecywał zwycięstwo na lądzie i morzu. Zakończywszy w ten sposób uroczystości, pozostałą część dnia zażywali na zbytkowne biesiadowanie i obracali przyniesione na ofiarę zapasy (chyba jednak nie wszystkie, bo coś przecież musiała zyskać świątynia i kapłan? — przyp. aut.) na ucztowanie i żarłoczność zmuszając poświęcone bóstwu zwierzęta ofiarne do służenia swej zachłanności. Przekroczenie wstrzemięźliwości uważano na tej uczcie za czyn pobożny, a jej zachowanie za bezbożność miano’'.

Zdumiewa wprost analogia do dzisiejszych odpustów, kiedy to po nabożeństwie dalsza część, a mianowicie zwykłe obżarstwo i opilstwo bezapelacyjnie królują. Jak się okazuje, nic nie jest nowego pod słońcem.

Przejdźmy jednak do analizy podanych faktów. Wy-

137