skanuj0003

44    2. Epistemologiczne problemy związane z prowadzeniem wywiadów

Swoistość

W trakcie wywiadu uzyskuje się opisy specyficznych sytuacji i działań, a nie ogólne opinie. Na podstawie obszernych omówień poszczególnych sytuacji i wydarzeń osoba prowadząca wywiad będzie mogła dotrzeć do konkretnych znaczeń zamiast ogólnych opinii, uzyskiwanych dzięki pytaniom typu: „Co sądzisz na temat oceniania?” Strategia zadawania ogólnych pytań o opinię może jednak prowadzić do uzyskania informacji, które są same w sobie interesujące.

Naiwność badawcza

Podczas wywiadu badacz raczej wykazuje otwartość na nowe i nieoczekiwane wydarzenia, niż podchodzi do analizowanych zjawisk z gotowymi kategoriami i schematami interpretacyjnymi. Wywiad jakościowy zmierza do uzyskania jak najobszerniejszych opisów istotnych tematów ze świata życia badanych. Badawcza naiwność i wzięcie w nawias przyjętych z góry założeń pociągają za sobą otwartość wobec nowego, nieoczekiwanego zjawiska i wykluczają zadawanie przez osobę prowadzącą wywiad uprzednio przygotowanych pytań bazujących na przyjętych kategoriach analizy. Podczas wywiadu badacz powinien być zaciekawiony, wrażliwy na to, co mówi - i czego nie mówi - badany, oraz krytyczny wobec własnych założeń i hipotez. Tym samym wolność od założeń pociąga za sobą krytyczną świadomość własnych presupozycji.

Zogniskowanie

Wywiad jest zogniskowany wokół konkretnych tematów. Nie jest ani ściśle ustrukturowany przez zestandaryzowane pytania, ani całkowicie „nieukierunkowany”. Dzięki pytaniom otwartym ogniskuje się na przedmiocie badania. Rolą badanych staje się tym samym wskazanie istotnych według nich wymiarów analizowanego tematu. Badacz prowadzi respondenta w kierunku pewnych zagadnień, a nie w kierunku konkretnych opinii na ich temat.

Niejasność

Odpowiedzi respondentów są czasami niejednoznaczne. Jedna wypowiedź może sugerować wiele możliwych interpretacji, co więcej, badany może wypowiedzieć w ciągu jednego wywiadu kilka sprzecznych stwierdzeń. Celem wywiadu jakościowego nie jest dotarcie do jednoznacznych i mierzalnych znaczeń badanych tematów. Zadaniem osoby prowadzącej wywiad jest wyjaśnienie, w jak największym stopniu, czy niejasności i sprzeczności w wypowiedzi są konsekwencją nieudanej komunikacji w sytuacji wywiadu, czy też odzwierciedlają faktyczną niespójność, niejasność i sprzeczność sytuacji życiowej badanego. Sprzeczności w wypowiedzi respondenta nie muszą być skutkiem wadliwej 'komunikacji ani specyfiki jego osobowości, mogą natomiast dobrze odzwierciedlać obiektywne sprzeczności świata, w którym żyje.

Zmiana

Respondenci sami mogą zmienić sposób opisywania tematu i przypisywane mu znaczenia w toku wywiadu. Mogą odkryć nowe aspekty zjawisk, które opisują, i nagle dostrzec powiązania, z których nie zdawali sobie wcześniej sprawy. Zadawanie pytań może więc sprowokować do refleksji i sprawić, że znaczenia przypisywane podejmowanym przez jednostki tematom zmienią się w trakcie wywiadu. Wywiad może być procesem uczenia Się, zarówno dla osoby, która go prowadzi, jak i dla osoby badanej.

Wrażliwość

Różne osoby prowadzące wywiad, posługując się tym samym scenariuszem wywiadu, mogą w odmienny sposób formułować twierdzenia na temat danego zj awiska w zależności od poziomu wrażliwości wobec badanego problemu i wiedzy na jego temat. Tak więc badacz, który nie ma dobrego wyczucia muzyki, może mieć trudności z wychwyceniem niuansów w opisach doświadczenia muzycznego przedstawianych