skanuj0013 (279)

26 Cele edukacji

Cele operacyjne przybliżają nam procesy psychiczne składające się na opanowanie czynności, ale nie precyzują warunków wykonywania tych czynności¹⁷.

1.3.2. Rozpoznawanie poprawnie sformułowanych celów operacyjnych

Rezultaty nauczania mogą być wyrażone wieloznacznie oraz przy użyciu czasowników operacyjnych. A oto przykłady określeń sprawdzających wyniki nauczania:

—    wyrażone wieloznacznie — wiedzieć, rozumieć, określać, doceniać, pojąć, zapoznawać się itp.;

—    wyrażone za pomocą czasowników operacyjnych — różnicować, wybierać, zbierać, rozpoznać, uszeregować, rozwiązać, podkreślić, wskazać.

Operacjonalizacja jest czynnością, która uzmysławia nauczycielowi, żeby używał jednoznacznych określeń, które nie otwierają drogi dla rozmaitych interpretacji.

Takie przedstawienie celów jest tylko propozycją do wyboru, selekcji bądź odrzucenia przez nauczyciela. Ostateczna formuła celów zawsze należy do tego, który organizuje proces edukacji.

Uogólniając, operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne są formułowane po to, by wytyczyć kierunek pracy; aby ich realizacja nie zawisła w próżni, trzeba je sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować. Te właśnie procesy składają się na operacjonalizację.

Operacjonalizacja celów kształcenia jest trudna. Wymaga dobrej znajomości zewnętrznych i wewnętrznych warunków kształcenia. Potrzebna jest zarówno precyzja językowa, jak i wyobraźnia.

Nade wszystko jednak brak nauczycielom przygotowania do takich działań i wyćwiczenia w ich wykonywaniu i ocenie.

¹⁷ Niemierko B., Cele kształcenia, op. cii., s. 23.

1.4. Walory i mankamenty operacjonalizacji

Cele operacyjne — po pierwsze — lepiej, aniżeli cele ogólne l"iniiigają nauczycieloioi w doborze treści, metod i środków kształcenia. |ivrli bowiem nauczyciel ma dokładny opis tego, co uczniowie powinni umieć zrobić po skończonych zajęciach, to łatwiej mu a planować lekcje w taki sposób i z udziałem takich materiałów dydaktycznych, żeby uczniowie rzeczywiście mogli założone tele osiągnąć z najlepszym skutkiem.

Po drugie, cele operacyjne wyraźnie podnoszą poziom motywacji iii iiiów i ukierunkowują ich proces uczenia się. Uczniowie wiedzą, i7,ego się mają nauczyć i w jakiej postaci to będzie sprawdzane, l nauczyciel, i uczeń mają jednoznaczną informację, co ma być rezultatem procesu uczenia się.

Po trzecie, cele operacyjne ułatwiają nauczycielowi kontrolę, n uczniowi samokontrolę rezultatów kształcenia. Pozostaje tylko zastanowić się nad sporządzeniem odpowiedniego testu, który by zmierzył, czy uczeń zakładany cel osiągnął.

Po czwarte, operacjonalizacja celów kształcenia sprzyja integracji międzyprzedmiotowej. Pozwala na porządkowanie treści z różnych przedmiotów, unikanie powtórzeń.

Nie znaczy to, że operacjonalizacja nie ma braków i wad. (Ho niektóre z nich:

—    zbyt dokładne precyzowanie celów kształcenia ogranicza swobodę w nauczaniu i uczeniu się; uczniom ogranicza się wpływ na to, czego będą się uczyć, robić itp.;

—    operacjonalizacja celów kształcenia i pomiar ich osiągnięć jest trochę mechanistycznym podejściem do określania poziomu rozwoju ucznia (unikają tego wszystkie szkoły alternatywne, jest to wręcz niepożądane w nowym spojrzeniu na kształcenie dziecka);

—    czynność ta prowadzi do preferowania niższych kategorii efektów edukacji (dotyczy głównie zapamiętania wiadomości), wyższe są często trudniejsze do skategoryzowania;