SNV36434

został uznany szlachecki monopol na ziemię. Uprzednio Staszic sądził, że ni uda się zreformować Polski bez wprowadzenia silnej władzy monarszej obecnie Sejm obudził w nim nadzieję, że sama szlachta potrafi dokonał w kraju zmian analogicznych do reform oświeconego absolutyzmu. Wyraźnim upomniał się o prawa dla miast. Nie podobały mu się nobilitacje szczodrzM udzielane mieszczanom przez sejm — chciał równouprawnienia całego mieszM cza ós twa.

Opublikowane w ostatnim dwudziestoleciu XVIII w. prace StaszicM ugruntowały jego pozycję nie tylko jako jednego z czołowych pisarzy polityczM nych epoki Oświecenia, ale również jako wybitnego przedstawiciela polskiej! oświeceniowej myśli filozoficznej i społecznej — jej horyzontów zresztą nigdym nie przekroczył. W pracach tych bowiem oprócz doraźnych propozycji! reformatorskich odnaleźć można również elementy ogólnej teorii społecznej, M którą w późniejszych latach będzie modyfikował i rozwijał, ale której nigdy nie! odrzuci. Jest w nich również zarysowana wizja społeczeństwa doskonałego, doi której realizacji zmierzał będzie w całej późniejszej działalności oraz — zespół! wartości, którym pozostanie wierny do końca życia. Ukazywały one światopo-1 gląd Staszica, jako ukształtowany pod wpływem filozofii francuskiego Oświe-cenią oraz obserwacji rzeczywistości polskiej i osobistych doświadczeń miesz-czanina pozbawionego pełni praw obywatelskich, przed którym wiele dróg I kariery było zamkniętych.

Panujący w Polsce stan rzeczy Staszic określił jako „feudalizm” I i uznał go za jeden z etapów rozwoju dziejowego. Etap ten należy już I do przeszłości w krajach europejskich, w których panuje „despotyzm”. I Podstawową cechą „feudalizmu”, tak jak go rozumie Staszic, jest podwójny I szlachecki monopol. Tylko szlachta, do której przynależność określa uro- I dzenie, cieszy się pełnią praw politycznych, skupia w swym ręku władzę, I ma też wyłączne prawo nabywania ziem i. Ograniczona liczba potencjalnych /1 właścicieli ziemi sprzyja powstawaniu wielkich latyfundiów, które najczęściej! są źle uprawiane. Jedną z cech feudalizmu jest istnienie wielkich posiadłością ziemskich. Druga — to pojawienie się (wśród grupy uprzywilejowanej)! możnowładców, z których każdy dąży do podporządkowania sobie całego! społeczeństwa. Społeczeństwo feudalne nie tworzy spójnej całości. Rozdzieraj! je stałe spory i walki pomiędzy magnatami, które prowadzą do osłabienia a niekiedy wręcz zniesienia centralnej władzy państwowej. Panuje bezrząc samowola i anarchia. Zanik centralnej władzy państwowej powoduje tf bezpośrednie uzależnienie pewnej grupy ludzi — chłopów — od szlacht która sprawuje nad nimi niczym nie ograniczoną kontrolę, gdyż ani prav ani administracja nie ingerują w stosunki między panem a chłopem. Wszelf monopole, jak również konflikty wewnętrzne i sprzeciwy wobec wła( państwowej, a także wszystko, co rozrywa jedność społeczeństwa niezmier interpretował Staszic jako objawy feudalizmu.

Tak rozumianemu feudalizmowi przeciwstawiał obraz społeczeńs/ w którym wszyscy są jego równoprawnymi członkami, a o miejscu we ws